Kasım 1939’da, bir Japon diplomat olan Chiune Sugihara, Litvanya’nın dönem başkenti olan Kaunas bölgesinde büyükelçilik görevine başlamıştı. Almanya ile Sovyetler Birliği arasında yer alan 120.000 nüfuslu şehirde yaklaşık 30.000 kişilik bir Yahudi cemaati vardı. Barış içinde yaşayan Litvanyalı Yahudiler, savaşın kendilerini etkilemeyeceğini zannederek, çok geç olana kadar tehlikenin farkına varmadılar. 1940 yılında Sovyetler Birliği ülkelerini işgal ettiğinde ise, kaçmak için iş işten geçmişti.

Sovyetler, Kaunas’daki büyükelçiliklere ülkeyi terk etme emir vermişti. Eşyalarını toplarken, Sugihara’ya, konsolosluk önünde bekleyen bir Yahudi temsilci grubunun kendisini görmek istediği bilgisi geldi. Bu gruba, yıllar sonra İsrail Devleti’nde bakan olacak olan Yahudi mülteci Zerach Warhaftig başkanlık ediyordu. Sugihara kısa bir konuşma için temsilcilerle görüşmeyi kabul etti. Yahudi üyeler umutsuz bir istekle gelmişlerdi.

Litvanya’daki Yahudi göçmenler büyük sıkıntıdaydı, onlara kapılarını kapatan dünyaya bir çıkış yolu arıyorlardı. Dünyada herhangi bir yere göçmenlik vizesi almaları neredeyse imkânsızdı. Umutsuzca sürdürdükleri, girmelerine izin verecek ülke arayışlarında, bir Hollanda kolonisi olan Curacao’nun giriş vizesi istemediğini öğrendiler. Bu, Litvanya’dan ayrılmalarını sağlayabilirdi. Ancak savaş Batı’ya giden tüm olası güzergâhları kapadığından, temsilciler transit vize istemiyle Japon konsolosuna gelmişlerdi. Bu transit vizelerle Sovyetler Birliğinden geçme izni alabileceklerdi.

Sugihara’nın Yahudileri kurtarabilmesi için Tokyo’daki Dışişleri Bakanlığı’ndan izin alıp Yahudilere vize vermesi gerekiyordu. Japon konsolosu vizelerin verilmesi için gerekli izni üstlerinden almak için zaman istedi. 9 gün sonra Tokyo’dan cevap geldi. Talep reddedilmiş, transit vizelerin verilmesi konusundaki yetkilendirme kabul edilmemişti.

Sugihara bakanlığının desteğini almaksızın, emirlere karşı gelmeye ve kendi inisiyatifiyle vizelerle uğraşmaya başladı. Konsolosluğun kapandığı ve Sugihara’nın ülkeyi terk etme zamanının geldiği ana kadarki kısa sürede, eşi ile birlikte 10.000’e yakın Yahudi’ye Japonya vizesi çıkardı ve kendi hükümetine karşı geldi. Sugihara bazı pasaportları bizzat kendisi mühürledi. Hatta söylentilere göre, Litvanya’yı terk ederken tren istasyonunda bile hala pasaport mühürlüyordu. Pasaport mühürleme işine yardım etmeleri için bir kaç Yahudi’yi de görevlendirmişti ve hiç Japonca bilmediklerinden bazı mühürler baş aşağı basılmıştı. 

Üç hafta süren vize çıkarma işleminden sonra Yahudiler Moskova’dan trene binerek, kendilerini Japonya’ya kadar götürecek yolculuğun başlangıcını yaptılar. Tüm bunlar yaşanırken, Sugihara Tokyo’dan kendisini vizeleri uygunsuz verdiği şeklinde uyaran mesajlar almaktaydı. Vizeyi alanlar arasında Mir Yeşiva’sı din adamları ve öğrencileri de bulunmaktaydı. Bu Yeşiva’nın mensupları sağ salim Kobe’ye varmış ve orada çalışmalarına devam etme imkânı bulmuşlardı.

Sugihara tarafından verilen vizeler, çok sayıda Yahudi’yi, 1941 Haziranında Litvanya’yı işgal eden Nazilerin ellerinden kurtardı.

Sugihara 1946’da ülkesine döndüğünde Japon Dışişlerinden atıldı. Sonrasında yaşamını devam ettirmek için farklı işlerde çalışmak zorunda kaldı.

Mütevazı bir hayat süren Sugihara, kurtardığı binlerce Yahudi’nin çocuklarının ve torunlarının, İsrail’deki Yad Vaşem yetkililerine olayı tüm boyutlarıyla aktarması sayesinde, vefatından bir sene önce, 1985 yılında İsrail’in en yüksek onur ödülü olan Uluslararası Dürüst beratını aldı.

Günümüzde

Günümüzde, bir kısmı geçici görevlilerden oluşan yaklaşık 2.000 Yahudi Japonya’da yaşamaktadır.


Kaynaklar:

Marvin Tokayer& Mary Swartz, Histoire İnconnue des Juifs et des Japonais, Pygmalion, 1978

Maximilian Conley, The Origins of Japan’s Wartime Jewish Policy, The University of North Carolina at Chapel Hill

The Holocaust: Japan & The Jews, Jewish Virtual Library

How Japan Tried to Save Thousands of Jews from the Holocaust, China Channel

Meron Medzini, Under The Shadow of the Rising Sun: Japan and the Jews During The Holocaust Era, Academic Studies Pres, 2016

Rotem Kowner, The Japanese Internment of Jews During Wartime İndonesia and its Causes, Australian National University