Sevdiğimiz hoca örneğiyle başlayalım ve mitoloji dersine giren Belkıs Mutlu’yu saygıyla analım. Belkıs Hocayı dinlemek bir zevkti, çünkü bin yıllar önceki karakterleri güncel örneklerle anlatırdı. Kültür denilen birikimin, simgelerin, hikâyelerin arka planını ve devamlılığını ondan öğrendik. Baktık ki, bin yıllar öncesinden gelen aktarımlar ve karakterler filmlerde, kitaplarda, eşyalarda, şirketlerde karşımıza çıkıyor. Arkadaki anlam o kadar güçlü ve evrensel ki, zaman onlara değmiyor bile…
Melekler mesela, onları kim sevmez! Çiçeklerle, yıldızlarla çevrili bebekler, tatlı bakışlı güzel kadınlar, minyon periler… Herkesi gülümsetmek gibi müthiş bir güce sahip bu imajlar takı, tebrik kartı, kap kâğıdı, oyuncak vs içimizi açacak ne kadar nesne varsa hepsini tatlı ve iyi duygularla süsler, avucumuza sevginin dokunulur hali olarak bırakır. Şahsen en sevdiğim melek bol kanatlı Serafim; ancak bu dinî bir yazı değil. Şimdi görüntüsüyle sanatta, fikriyle hafızada, ismiyle alışverişte karşımıza çıkan kanatlılara, azıcık da Serafim’e bakıyoruz ve hayatımıza nasıl dokunduklarını hatırlıyoruz.
İsimler, simgeler, ders veren hikâyeler günü birlik icat edilmiyor; bazıları hep var, unutulanlarsa yeri geldiğinde yeniden keşfedilebiliyor. Onları anlayınca bizi çevreleyen dünyayı da anlıyoruz. Hikâyelerin devamlılığı, yazar ve gazeteci Christopher Boooker’ın da ilgisini çekmiş; Carl Jung’un arketip teorisini temel alarak The Seven Basic Plot, Why We Tell Stories (Yedi Temel Olay Örgüsü, Biz Neden Hikâye Anlatırız?) kitabını yazmış. 34 yılda tamamlanan kitapta, antik çağ mitolojisinden Hollywood’a kadar tüm anlatıların yedi temel kurgu üzerine yapılandırıldığı söyleniyor. Yani gök kubbenin altında nesilden nesle belli hikâyeleri birbirimize anlatıp duruyoruz.
Kanatlar
Kanatlar hafifliğin, maneviyatın, kuş gibi uçmanın sembolü; ruhun bedeni aşma arzusunun, dizginsiz hayal gücünün, özgürlük ve zaferin ifadesi… Hindulara göre kanatlar, dünyevi şeyleri geride bırakıp cennete ulaşma… Kolomb öncesi uygarlıklarda kanatlar güneşle ilişkili; simge Meksika’da kartal, Peru’da akbaba oluyor. Kanatlar insanların harcadıkları çaba sayesinde başarı kazanmasını, üst dünyaya yükselmesini anlatıyor; aynı yerlerde gezen Mısır bok böceğinin yaşam döngüsünün sonunda kanatlarını açarak güneşe yükselmesi gibi…
Kanatlarınız olsa ne yapardınız? Hava soğuyunca sıcak yerlere göçen kuşlar misali dağları denizleri aşıp en rahat neresiyse oraya mı konardınız? Yoksa rüzgârı yararken dünyayı yukarıdan seyretme hazzı size yeter miydi? Rüyalarda bazen kendimizi havada süzülürken görürüz, gündüz düşlerinde ayağımız yerdeyken hayallerin kanatları bizi alır, derdin tasanın olmadığı yukarılara taşır. İkarus ve Hezarfen şahittir, özgürlüğün en simgesel eylemi kanat takıp uçmak değilse nedir? Onların çağdaşlarını uçak bile kesmedi, adrenalin için yeni yollar keşfettiler: yamaç paraşütü, skydiving, wingsuit flying…
Rodin’in İkarusu
Yanımızdaki kahramanlar
Yunanlılar aşkı ve zaferi kanatlarla temsil ediyorlardı. Mitolojik kahramanlar Daedelus ve oğlu İkarus sürgün gittikleri Girit’ten kaçmak için vücutlarını muma bulayıp tüyle kaplamışlardı. Babası onu güneşe yaklaşmaması için uyardı. İkarus uçmanın büyüsüyle kibre kapılıp bu öğüdü unuttu ve tüyleri tutan mumun erimesiyle düştü. Bu anı ünlü heykeltıraş Rodin mermere yazdı; adını, Macarlar otobüs markasında kullandı. İktisatçılar da bundan bir çıkarım yapmış: İkarus paradoksu bizi daha önce başarılı kılan özelliklerimizin farklı koşullarda, işleyemeyebileceğine dairmiş. Akılda tutmak lazım…
Platon’a göre kanatlar zekâyı ve anlayışı temsil ediyor. Pegasus gibi önem atfedilen bazı hayvanlar bu yüzden kanatlı; Pegasus, Poseydon ve Medusa’dan doğan beyaz bir at, şiirsel ilhamla özdeşleştiriliyor, ama o da marka oldu.
Hermes “talaria” denilen kanatlı sandaletlerini giyiyor
Yunan mitolojisindeki haberci, dolayısıyla en hızlı tanrı Hermes’in kanatlı sandaletleri vardı. Hayvanların hâkimi, yolların, seyahatlerin, diplomasinin, ticaretin, hırsızlığın, dilin, yazmanın, ikna etmenin, kurnazlığın, yarışmanın tanrısıydı. Çantaları düşünürsek kadınları kuyruğa girip o paraları vermeye ikna etmek, herhalde sandaletli Hermes’in becerilerinin eseri. Sandaletleri bile bisiklet ve motorsiklet markası.
Zafer simgesi tanrıça
Kanat başarının sembolü. M.Ö 3. yüzyıla tarihlenen Samotrake Nikesinin adı Antik Roma’da Victoria oldu. Günümüze gelen hem marka hem evrensel zafer işareti… Rakiplere güç gösterisi yapmak için de kanatlar kullanılıyor. Kartal başlı aslan vücutlu Griffon, Levant’tan Yunanistan ve Asya’ya yayılmış. Koruyuculuğuna inanıldığı için saray ve tapınak gibi önemli binaların kapılarını bekliyorlar.
İyilik ve saflık sembolü meleklerin kanatları, sakınmak ve destek vermek anlamında bir deyimde karşımıza çıkıyor. Sevdiklerimizi, yumurtalarını koruyan kuşlar gibi kanatlarımız altına alıyoruz. Kuşlar barış mesajını kanatlarıyla taşıyor. Zeytin dalı taşıyan kuşlar Nuh’un saldığı güvercin gibi insanlara yeni başlangıçları haber veriyor.
Yunan-Roma mitolojisinde fırtına simgesi yarı kuş yarı insan varlık Harpi
Periler…
Yarı insan yarı melek güzel yaratıklar olan periler, Kelt mitolojisine göre insanlar dünyayı ele geçirince saklanmak zorunda kalmışlar. Hâlâ pek çok İrlandalı, perilerin mutluluk ve güzel şeyler getireceğine inanıyor. Yazar Meltem Gürle, İrlandalıların çayırlığın ortasında tek başına duran ardıç ağaçlarının perili olduğuna inandıklarını söylüyor. Kapınızın önüne çuha çiçeği dikerseniz, periler evinizi kutsuyor ve kötülüklerden koruyorlar. İrlandalılar saksağanlara itibar ediyor, kırlangıçlar evlerine yuva kurarsa seviniyor.
Kırık kanat özgürlük ve bağımsızlığın kaybedilmesi… Angelina Jolie Malefiz karakterinde özgürlüğünü kimsenin insafına bırakmamış, kanatlarını kesip kendini güçsüz bırakan sevgilisinden intikamını almadan huzur bulamamıştı. Wim Wenders’in Berlin Üzerindeki Gökyüzü filmindeyse trapezci kıza âşık olan Damiel (Bruno Ganz) meleklikten vazgeçip aşkı için yeryüzüne iniyordu. İnsanların dertlerini dinleyen ama bir şey yapamayan Damiel artık “karşılık bulmak, kendini göstermek ve görünmek, tanımak ve tanınmak, var olmak” istiyordu. Berlin Üzerindeki Gökyüzü, Melekler Şehri (1998) filmine ve Angels in America (2003) dizisine esin kaynağı oldu.
Kelt mitolojisinde periler, genellikle küçük, iyi varlıklar olarak kabul edilir
Mademki yazının kanatları bizi Antik Yunandan Hollywood’a taşıdı, yedi temel hikâyeyle sona gelelim. İster hayatınızın kahramanı olarak canavarı yenin, ister çok çalışıp fakirlikten zenginliğe geçin, ister yoldan çıkıp kendinizi yeniden yaratın, ister cesaretinizi kuşanıp kurtarıcı olun, ister önce kaçıp gidin sonra kendinizi yollarda keşfedip yuvaya dönün, ister başınıza açılan dertlerle büyük acılardan geçip erdemi bulun, ister kafanıza huni takıp hayatın gülünesi yanlarına odaklanın…
Her ne yapıyorsanız kanatlarınızı yanınızdan eksik etmeyin.
Tahtın bekçileri
Melekler de insanlar gibi farklılık gösteriyor, görevleri ayrı. Tanrının tahtına yaklaştıkça mertebeleri yükseliyor. Seraflar, tahtın bekçileri. Serafim kelimesi, “yanmak” anlamına gelen İbranice “saraph”ın çoğul hali; meleklerin Allah aşkıyla yandıklarını ifade ediyor. Ateş tanrısı Nergal’in Babil dilindeki adı Sharrapu; Mısır’da mezar bekçisi kartal-aslan şeklinde figürlere “şeref” deniyor. Tanrının günahsız olarak yarattığı Serafimler gece gündüz ibadet ediyorlar; yüzlerini örtmek için iki, ayaklarını örtmek için iki, gökte Tanrı’nın tahtının etrafında uçmak için iki kanatları var. Wikipedya’ya göre haberci meleklerin aksine dünyaya inmiyorlar. 
Altı kanatlı Serafim
Dünyaya geldiklerinde yılan görünüşlerini terk edip uzun, ince, insan vücutlarına büründükleri de iddia ediliyor. Ön ve arkalarında birçok gözleri var; yüzleri aslana, boğaya, insana ve kartala benzeyen dört farklı türü olduğu söyleniyor.
Serafim, melek hiyerarşisinin üstünde yer aldığından mı, kelimenin söylenişindeki hoşluktan mı bilinmez, inşaat, şifacılık, çevrim içi oyunlar, çiçekçilik, turizm, sanal ortamda alışveriş, enerji gibi çok geniş bir yelpazede marka adı olarak geçiyor.
Serafimin atası sayılabilecek bir kabartma, geç Hitit
Kaynaklar:
https://www.birgun.net/makale/periler-lanetler-ve-cuha-cicekleri-203896#google_vignette https://eksisozluk.com/seven-basic-plots--5037629
https://library.acropolis.org/the-symbolism-of-wings/
https://symbolsage.com/wings-symbolism-and-meaning/
https://www.christianity.com/wiki/angels-and-demons/who-are-the-seraphim-in-the-bible.html https://www.dunya.com/gundem/ikarus-paradoksu-haberi-253708
https://www.biblestudytools.com/bible-study/topical-studies/things-you-didnt-know-about-seraphim.html
https://www.britannica.com/topic/seraph
https://www.learnreligions.com/seraphim-angels-with-passion-for-god-124025
https://professorcarol.com/2021/12/22/seraphim-2/
https://www.panzehirdergi.com/duino-agitlari-berlin-uzerindeki-gokyuzunden-yankilaniyor-sedef-ergurbuz/
https://en.wikipedia.org/wiki/Seraph
https://symbolsproject.eu/explore/angels/seraphim.aspx#:~:text=These%20are%20the%20angels%20who,are%20the%20watchtowers%20of%20faith.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Seraf
https://www.telegram.com/story/lifestyle/faith/2020/10/08/ask-pastor-adrienne-column-how-many-seraphim-do-we-know/114241466/
