Yaz mevsiminin baş döndürücü sıcaklığıyla birlikte güneş, hayatımızın merkezine yerleşti. Milyarlarca yıldır dünyamızı aydınlatan bu kadim dost, tarih boyunca uygarlıklar için hem Tanrısal bir güç hem de yaşam kaynağı oldu. Eski Mısır’da Ra, Yahudi geleneğinde Şamaş, İnkalarda İnti olarak anılan güneş, her kültürde kendine özgü bir saygı görmüştür. Özellikle Yahudi mistisizminde güneş, Tanrı’nın yarattığı mükemmel düzenin bir simgesi olarak kabul edilir. Talmud’da belirtildiği üzere, “Güneşin doğuşunu gören kişi, Kral’ın ihtişamını görür.” Peki bu kadim dostumuz, modern yaşamda gerçekten de dost mu, yoksa bilinçsizce maruz kaldığımızda bir düşmana mı dönüşüyor?

Güneşin yaşam veren mucizeleri
Güneşin sağlığımıza olan faydaları saymakla bitmez. En önemli katkısı, vücudumuzun D vitamini üretimini tetiklemesidir. Sadece 15-20 dakikalık kontrollü güneşlenme, günlük D vitamini ihtiyacımızın büyük bölümünü karşılayabilir. Bu vitamin, kemik sağlığından bağışıklık sisteminin güçlenmesine, hatta kansere karşı korunmaya kadar pek çok alanda kritik rol oynar.
Yahudi tıp geleneğinde güneşin iyileştirici gücüne özel bir vurgu yapılır. Orta Çağ’ın ünlü Yahudi hekimi Maimonides, “Tıbbın Kuralları” adlı eserinde güneş banyolarının sağlık üzerindeki olumlu etkilerinden bahseder. Modern psikoloji de güneş ışığının serotonin üretimini artırarak depresyonla mücadelede etkili olduğunu kanıtlamıştır.

Gölgedeki tehlike: UV Radyasyonu
Ancak bu hayat verici ışınlar, kontrolsüz maruz kalındığında ciddi tehlikeleri de beraberinde getiriyor. Ultraviyole (UV) radyasyon, Dünya Sağlık Örgütü tarafından kesin kanserojen olarak sınıflandırılmıştır. Cilt kanseri vakalarının %90’ından fazlasının nedeni, aşırı güneş ışığına maruz kalmaktır. Özellikle açık tenli, çilli ve renkli gözlü bireyler daha yüksek risk altındadır.



Akıllı Korunma Stratejileri
1- Güneş kremi seçimi ve kullanımı:
-Geniş spektrumlu (UVA+UVB) ve minimum 30 SPF içeren ürünler tercih edin.
-Kremi güneşe çıkmadan 15-20 dakika önce uygulayın.
-Bir yetişkin için vücudun tamamına yaklaşık 30 ml (yaklaşık yarım çay bardağı) krem gerekir.
-Suya dayanıklı kremler bile yüzdükten veya terledikten sonra yenilenmelidir.

2- Zamanlama ve gölge kullanımı:
-UV indeksinin en yüksek olduğu 10:00-16:00 saatleri arasında direkt güneşten kaçının.
-Gölge kuralı: “Gölgen senin boyundan kısa ise güneşten uzak dur.”
-Ağaç altlarında bile %50 UV ışını geçebileceğini unutmayın.
-Güneş kremini sadece plajda değil, yıl boyunca, hatta bulutlu günlerde bile kullanmak esastır, zira bulutlar UV ışınlarının %80’ine kadarını geçirebilir.

3- Koruyucu giyim:
-UPF (Ultraviyole Koruma Faktörü) etiketli kıyafetler tercih edin.
-Koyu renkli ve sık dokunmuş kumaşlar daha iyi koruma sağlar.
-Geniş kenarlı (en az 7 cm) şapkalar yüzünüzü %95 oranında korur.



4- Göz sağlığı:
-%100 UV korumalı gözlükler kullanın. Unutmamalı ki, sadece camın koyu olması UV koruması olduğu anlamına gelmez; açık renkli camlar bile aynı korumayı sağlayabilir.
-Polarize camlar göz yorgunluğunu azaltır ancak UV koruma sağlamaz.
-Çocuklar için özel UV korumalı gözlükler alın.

Özel durumlar ve risk grupları
Bazı bireyler güneşin zararlı etkilerine karşı daha savunmasızdır:
-Ailesinde cilt kanseri öyküsü olanlar
-Organ nakli geçirmiş ve immünsupresif ilaç kullananlar
-Akne tedavisi gören veya antibiyotik kullananlar
-Altı aydan küçük bebekler (direkt güneşe çıkarılmamalı)



Güneş, yaşamın ta kendisi, gezegenimiz için vazgeçilmezdir. Bilindiği üzere “Or HaOlam” (Dünyanın Işığı) olarak da anılır. Bu ışığı hem bir nimet hem de sorumluluk olarak görmeliyiz. Yaz aylarında güneşin tadını çıkarırken, atalarımızın bilgeliğini ve modern tıbbın uyarılarını dikkate almalıyız. Unutmayın ki, güneşle kurduğumuz ilişki, sağlığımızı belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Yaz aylarının tadını doyasıya çıkarmak için bilinçli adımlar atmak hem sağlığımızı koruyacak hem de güneşi her zaman bir ‘dost’ olarak görmemizi sağlayacaktır.

Kaynakça:
Current insights and future perspectives of ultraviolet radiation (UV) exposure: Friends and foes to the skin and beyond the skin. Environment International. Volume 185, March 2024, 108535
Tips to Stay Safe in the Sun: From Sunscreen to Sunglasses. www.fda.gov: 05/09/2024