ÇEVRE - Ceyhan Temurcu
Gıda toplulukları, yerelde örgütlenen veya daha geniş coğrafi alanları kapsayabilen Katılımcı Onay Sistemleri' ni (KOS) de içerir. KOS'lar, üreticile
rin tüketicilerle birebir temas kurmasını sağlayan, üretim alanlarının agroekolojisini gözeten ve tüketicilerin üretim süreçlerine dahil olmasına imkân veren katılımcı güvence sistemleridir. Bir araya gelen paydaşlar ölçütler oluşturur, üreticilerin' seçer, gözetim ve denetimlerini kolektif olarak yaparlar.
Katıhmcı Onay Sistemi
Katılımcı Onay Sistemleri uluslararası kuruluşlar (örneğin IFOAM Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu) ve sivil toplum ağları (örneğin Urgenci Uluslararası Topluluk Destekli Tarım Ağı) düzeylerinde dinamik gündem konuları olarak öne çıkmaktadır. KOS'lar, doğal çevrenin, ekonominin ve toplumsal yapılanmanın belkemiği olan gıda sisteminin bütün paydaşlarını aktif birer katılımcıya dönüştüren bir örgütlenme modeli sunar. Gıda Toplulukları genel olarak sosyal dayanışma ekonomisi temelinde çalışır. Peter Utting'in (2015) sözleriyle, sosyal dayanışma ekonomisi "kâr yerine sosyal ve çevresel hedefleri önceleyerek, ekonomik faaliyetlerde etiği vurgulayarak ve ekonomik uygulamaları demokrasi ve etkin vatandaşlık temelinde yeniden değerlendirerek, toplumun ekonomi üzerindeki kontrolünü, başka bir deyişle 'toplum gücünü' yeniden tesis etmekle ilgilidir."
Gıda Toplulukları
Gıda Toplulukları, merkezinde gıda üretimi ve gıdaya erişim olan ve gönüllü birliktelik temelinde işleyen topluluklardır. Bu yazıda gıda toplulukları için ölçütler
sunmayı veya onları sınıflandırmayı değil, terimler ve ayrımlarla ilgili açıklık sağlamayı hedeflemekteyim. Her grubun, kolektifin veya dayanışma ağının kendine özgü yapılar olduğunu ve belirli kalıplara sığmayacağını kabul etmek gerekir. Bir Gıda Topluluğu, belirli bir üretim pratiği veya örgütlenmesi içinde olan bir grubu anlatabilir: Örneğin, şehirlerde veya kırsalda örgütlenmiş olan üretim/yaşam kolektifleri veya mahalle/ semt /topluluk bostanları. Üreticiler ile alıcıların birlikte oluşturduğu ve birbirine destek olduğu, alıcıların üretim süreçlerine çeşitli şekillerde dahil olduğu (böylelikle birer `türeticiye' / 'üreticiye' dönüştüğü) yapılar ise, son zamanlarda giderek daha fazla kullanılan bir deyimle, Yerel Dayanışma Ortaklıkları olarak adlandırılabilir. Bir Yerel Dayanışma Ortaklığı resmi bir yapıya (örneğin bir vakıf veya kooperatif) sahip olabilir veya olmayabilir. Bu gruplar genel olarak aşağıdaki parametrelerle tanımlanır: Ortaklık: Her sezon için ürün tedarikinin (üretici) ve alımının (alıcı) taahhütlü, Yerellik: Ekonominin (yeniden) yerelleşemesine yönelik eylemleri, Dayanışma: Risklerin ve yararların paylaşımı. Üreticiyi insanca yaşatacak adil fiyat, Üreticialıcı bağı: Bire bir temas ve güven, aracıların veya hiyerarşinin olmaması.
Topluluk Destekli Tarım/Üretim Grupları
Yerel Dayanışma Ortaklıkları'nın en temel formlarından biri, Topluluk Destekli Tarım (TDT) veya daha genel ifadeyle Topluluk Destekli Üretim (TDÜ) gruplarıdır. Bir alıcı grubu ile bir veya daha fazla üreticinin, iki tarafın da ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde işbirliği yapmasını içerirler. TDÜ gruplarında tipik olarak, yakın coğrafi çevrede yaşayan bir grup alıcı, üreticiyle bir ön anlaşma yapar; örneğin sezonluk alım garantisi verir. Üretici de üretim altyapısının belirli bir kısmını veya tamamını grup için ayırır ve elde ettiği ürünü sezon boyunca TDÜ katılımcıları arasında paylaştırır. TDÜ grubundaki alıcılar ayrıca, ürün tanıtımı/sipariş toplama/dağıtım/teslim konularında üreticiyle dayanışma içinde olabilir. Bir TDÜ grubu temelde 'üretici örgütlemeli' (TDÜ grubunun işleyişini bir üretici veya üretici kolektifi yürütür) veya 'alıcı örgütlemeli' (TDÜ grubunun işleyişini bir alıcı grubu yürütür) olabilir. Türkiye'den birincisi için bazı örnekler: Güneşköy Bahçemiz projesi, TADYA Kolektifi, Bayramiç Yeniköy ve İmeceevi. İkincisi için bazı örnekler: Yeryüzü Derneği Tüketim Birlikleri ve BİTOT grupları. Bir TDÜ grubunu iki taraf birden de örgütleyebilir ve bunun sonucunda üretimtüketim kooperatifi modelleri ortaya çıkabilir: Örneğin BÜKOOP. TDÜ ile yakından ilişkili bir kavram da Katılımcı Onay (veya Katılımcı Sertifikasyon) Sistemleri'dir (KOS). Bir KOS, insanların belirli üretim ölçütleri belirleyip belirli mekanizmalar oluşturmak yoluyla kendi üreticilerini seçmelerini, kolektif gözetim ve denetim yapabilmelerini sağlayan yapılardır. KOS'lar tipik olarak: Üreticilerin ve ürünlerinin görünürlüğünü sağlar. Örneğin Web siteleri ve diğer Internet tabanlı erişim araçlarında üretici bilgileri ve ürün tanıtım sayfaları. Alıcılar ile üreticiler arasındaki etkileşimi artırır. Örneğin, karşılıklı yazışmalarm yapılabildiği sosyal medya platformları veya eposta listeleri, toplantı ve sohbetler gibi fiziksel buluşma imkânları, hatta üretici pazaryerlerinin örgütlenmesi. Geribildirim mekanizmalarıyla üreticilerin kapasitelerini geliştirmelerine katkı verir, Türkiye'de deneyimlenmiş olan Katılımcı Onay Sistemleri (KOS'lar) arasında "DBB Doğal Besin, Bilinçli Beslenme" grubu ve "ÇAYEK Çanakkale Ekolojik Yaşam inislyatifi" bulunmaktadır. BUKOOP da, diğer işlevlerinin yanında bir KOS yapılanması olarak işlev görmektedir. KOS'lar ile TDÜ'ler işlevsel olarak farklı olmakla birlikte genellikle iç içedirler. KOS'lar, insanlar arasında güven oluşmasma imkân veren bir etkileşim ortamı ve katılımcı denetim imkânları sunarak, TDÜ grupları için temel oluşturabilirler. Alıcılar, üreticiler ve TDÜ grupları arasında koordinasyon sağlayabilirler. TDÜ grupları (örn. semt grupları) KOS'un sağladığı iletişim ve etkileşim ağından yararlanarak örgütlenebilir ve kendi çözümlerini geliştirebilirler.
