Aile yadigârları

Eşyayı korumak bir hatıraya saygıdır. Her hatıra soyun devamını sağlar…
Elimde bir şekerlik var. Çikolata ve badem şekeri dağıtıyorum. Yaşım 25. Aynı şekerlik ile annem 18 yaşında iken kendi nişan şekerlerini dağıtmış. Büyükannem Ortaköy’deki evinde bir söz kesme töreninde elinde aynı şekerlik ile dolaşmış. İşte bir aile yadigârı hikâyesi. Evimin en güzel köşesinde duruyor.
Aile yadigârı sembolik bir anlam taşısa da sevginin ait olma halinin derin izlerini taşır. Birkaç açıdan bakıldığında öncelikle köklere sahip çıkmanın en özel şeklidir. O eşya ile atalarının izlerini taşırsın. Bu durum nesilden nesile geçerek geçmiş ile gelecek arasında gerçek bir köprü kurar. Aile yadigârları bir anlamda zamanı dondururken yaşamın devamlılığını da temsil eder. Aile yadigârı bir eşyadan çok, bir hikâye, zaman içinde bir masal ve bir efsane olma yolculuğudur.
Her şey bir aile yadigârı olabilir. Bir kâğıt parçası, bir takı, bir saat, bir müzik aleti, bir kitap, bebekliğe ait bir giysi ve örneklemek ile bitiremeyeceğim onlarcası… Yeter ki, zamanında sevdiğimiz birinin eli değmiş olsun.



Bütün aile yadigârları köklü ve değerlidir. Bazılarını sadece bir aile ile bağdaştırmak mümkün olamaz. O zaman, bu aile yadigârları bir ulusun tarihi ile özdeşleşir ve o ulusun hikâyesi olur. İngiliz Kraliyet Ailesinin mücevherleri tam da buna örnek teşkil eden nadide mücevherlerdir. Bu çok yönlü parçalardan efsanelerde sırların gizlenmesi son derece doğaldır. Ancak bu yazımızda İngiliz Kraliyet Ailesine yer verecek olur isek satırlara sığmayan bir yazı olur. Bu ailenin mücevherlerinin önemi sadece nesilden nesile geçmekte olan bir kültürü temsil etmelerinden öte, bir tarihin de tanıkları olmalarında yatar.

Stradivarius kemanları…
Dünyanın en değerli kemanları olarak bilinen Stradivarius kemanları sadece bir aile yadigârı değil, bir notanın yıllar sonra yankılanmasıdır.
Bir Türk müzik aleti olan kemençeden veya Arap kökenli bir çalgı olan rebap kemanından mı esinlenildiği tam olarak kanıtlanmamasına rağmen 17. yüzyılda son haline kavuşan keman, Antonio Stradivari sayesinde mükemmelliğe kavuşur. Antonio Stradivari ölünce, çocukları da üretime devam etse de gerçek sihir babanın ellerinde idi.



Stradivari’nin 1737 yılında hayatını kaybettiği ve 93 yıllık yaşamında 512 keman ile 1.100 yaylı çalgı ürettiği biliniyor. Üstün bir el işçiliği mükemmel bir ağaç, maharetli eller… işte bir Stradivarius kemanının özelliklerinden bazıları. 2011 yılında açık artırma ile satışa sunulan 1721 tarihli bir kemanın 16 milyon dolara alıcı bulduğunu söyleyebiliriz. Sovyetler Birliği döneminde Stradivarius kemanları devlet tarafından keman virtüözlerine, yaşadıkları sürece kullanmak üzere hediye olarak verilirmiş. Bir nevi ömürlük emanet denebilir. Bu virtüözler ölünce, armağanlar da geri alınırmış. Bu bir mülkiyet değil, bir emanet anlayışı… Bir Stradivarius çalmak 300 yıllık bir sesi yankılandırmak anlamına gelmekte. Türkiye’de olduğu bilinen tek Stradivarius kemanı ise İzmir Buca’da bulunmakta.

Faberge Yumurtaları… Geçici olanın içinde kalıcı sevgiler vardır…
Bir yumurta düşünün, som altından, üzerinde değerli taşlar mevcut, içindeki hediyeler ise paha biçilemez. 1885 yılında Rus Çarı III. Aleksandr eşi İmparatoriçe Maria Fyodorovna’ya bir Paskalya hediyesi vermek ister. Ünlü kuyumcu Peter Carl Faberge’yi görevlendirir. Peter Carl Faberge tam da namına uygun bir tasarım hazırlar. Yumurtanın içinde altın bir tavuk, onun içinde de minik bir taç ve yakut bir kolye vardır. İmparatoriçe duygulanır, büyülenir ve Faberge Yumurtaları böylece sahneye çıkar. O yıldan itibaren her Paskalya bayramında Çar veya varisi, eşine özel bir Faberge Yumurtası yaptırır. Her birinin üzerinde farklı bir konsept vardır. Kimi zaman çocuklarının portreleri, kimi zaman Saraya ait minyatürler. Ancak, hepsi altın, platin, zümrüt, elmas ve incilerle süslenir... Faberge daha sonra Avrupa’nın ünlü aileleri için özel yumurtlar yapsa da Romanov Hanedanlığının yumurtaları, imparatorluğun ihtişamını, gücünü ve zenginliğini gözler önüne serer. 1917’deki Rus Devriminden sonra Romanov Hanedanı sona erer. Yumurtalar ise Saraydan alınır.
Günümüzde bu yumurtalardan sadece 43’ü müze veya koleksiyonlarda. Kimliği belirsiz bir Amerikalı 2014 yılında, 33 milyon dolar değerindeki bir yumurtayı sadece 14 bin dolara satın alınca basın ayağa kalktı. Evinizde taklit bile olsa bir Faberge Yumurtası var ise iyi gözle bakın. O da bir gün antika olacak…

Osmanlı hanedanlığının aile yadigârları
Kutsanmış olan soy bağını korur
Osmanlı’dan söz edince çok eski ve köklü bir tarihten söz etmekteyiz. Bu konu sadece padişahlardan elimize ulaşan aile yadigârları konusu değildir. Konu, hanedan mensuplarına, Saray çevresine, Haremin gizli sırlarına kadar uzanır. Dolayısıyla, sadece gösterişli ve değerli olmasından değil, tarihsel ve sembolik bir mirastan da söz edebiliriz. Osmanlı’da yadigârın korunması, kutsalın korunması anlamına geldiği düşünülürse, Kutsal Emanetlerin Topkapı Sarayı’nda korunuyor olması daha da anlam kazanıyor. Hz. Muhammed’e ve İslam büyüklerine ait olan sakal-ı şerif, kılıç, hırka, mühür, kadeh gibi eşyalar buna en güzel örneklerdir. Padişah Kaftanları, Sarayın Hazine dairesinde saklanır. Tesbih, mühür gibi kişisel eşyalar da “Hanedanın onur nişanı” olarak korunmakta. Yavuz Sultan Selim’in kılıcı, Kanuni’nin tuğralı yüzüğü, Hürrem Sultan’ın mücevher kutusu nesilden nesile aktarılır.



Osmanlı’da Hat çok önemli bir sanattı. II. Mahmud, II. Abdülhamid, Şehzade Abdülmecid Efendi gibi padişahlar birer hattat oldukları için miras bıraktıkları eserler de birer yadigârdır. Valide Sultanlar yeni gelinlere aileden bir başörtüsü veya mendil vererek, geline olan desteklerini iletirlerdi. Bu sessiz ritüel bütün hâlâ birçok ailede geçerlidir.
19. Yüzyılın sonlarında fotoğrafçılık da sahne almaya başlayınca albümler değer gördü. Daha sonra şehzade ve sultanların yazdıkları mektuplar birer Efemera olsa da Osmanlı soyunun en güçlü hatıraları olarak karşımıza çıkar.

Efemera aile yadigârı sayılır mı?
Efemera, gündelik yaşama ait “ıvır zıvır” olarak da nitelendirilebilecek kısa ömürlü küçük ve geçici belgeleri ifade eden bir sözcüktür. Bunlar, kullanılmak ve tüketilmek üzere üretilirler. Bir davetiye, bir bilet, bir reçete, bir menü işlevini tamamladığında yırtılıp atılabilir. Aidiyet, kalıcılık içermez. Değerini bilenin elinde ise bir hazinedir. Çünkü üzerinde bir el izi vardır. Efemera geçicidir ama onu tutan kalp onu kalıcı kılar. Babamın gençliğinde aldığı bir otobüs bileti, dedemin bir kartpostalı, annemin düğün davetiyesi, benim ilk doğum günümün menüsü sadece birer kâğıt olmaktan çok daha öte bir anlam taşır. Bu yüzden, bir aile arşivi oluşturulurken Efemeralar en değerli belgelerden sayılır.

UZUN UZUN YAZILMASI GEREKEN KISA NOTLAR

- Japonya İmparatorluk ailesinin üç kutsal hazinesi efsanevi bir statüye sahip olduğu için konumları tam olarak teyit edilememiştir. Bu objeler bilgeliğin sembolü ayna, cesaretin sembolü kılıç, merhametin sembolü olan mücevherdir. Japon geleneğine göre bu üç erdeme sahip olan gerçek hükümdardır.

690 yılından bu yana, bu kutsal eşyaların birer birer tapınak rahipleri tarafından İmparatora sunulması, tahta çıkma töreninin merkezî bir unsuru olmuştur. Bu tören halka açık değildir ve söz konusu eşyalar yalnızca İmparator ve belli başlı rahipler tarafından görülebilir.

- Avrupa’da Rothschild Ailesi’nin arşivleri koleksiyon niteliğinde yadigârlarıdır. 18. Yüzyıldan günümüze bankacılık ve sanat alanında büyük üne ve güce sahip bu ailenin belgelerinin kültürel bir miras olarak kabul edilmesi doğaldır. Bu belgeler gizli arşivlerde korunur.

- Montblanc kalemleri Kennedy Ailesi için çok önemlidir. John F. Kennedy’nin kalemleri ve not defterleri ailenin düşünce mirasını aktarır.

Kalemin lacivert gövdesi Kennedy’nin deniz subaylığına göndermedir. Derinlik ve cesarettir. Üç halka, üç kardeşi (John, Robert ve Edward) dolayısıyla aile birliğini temsil eder. Kalemlerin ucundaki tasarım ise uzay alanındaki vizyona atıf yapar.

“Biz vardık, biz yaşadık, sen de bu hikâyenin devamısın” diyen aile yadigârları çoğu zaman paha biçilmez objelerdir. Peki, ailemizden bize geçen bir yemek tarifi, bir atasözü, bir anı veya bir gülüş sizce aile yadigârı olabilir mi?

Kaynakça:
https://www.thegardens.com
https://bianet.org
https://www.oggusto.com
https://garrard.com
https://www.haberturk.com
https://www.si.edu
https://kulturveyasam.com
https://artsandculture.google.com
https://www.turkus.com
https://www.ediantik.com
ChatGPT