Kapak fotoğrafı: Eski şehir, Girona

Katalonya veya yerel halkın deyişiyle Katalunya, İspanya’nın kuzeydoğusunun Barselona merkezli, hareketli, bağımsız odaklı toprak parçasıdır. Barselona’yı ziyaret edenler, Antonio Gaudi’nin La Sagrada Familia, Casa Milà ve Casa Batlló gibi yarattığı mimari şaheserlerin parlaklığına kesinlikle kendilerini kaptırırlar. Ancak, Agencia Catalana de Turismo, ziyaretçilerin, bu büyüleyici bölgenin geri kalanını görüp hayran olmaları için zaman ayırmalarını umuyor. Organizasyon bu yıl manzara, kültür, gastronomi, mimari ve daha fazlasını içeren 1.930 km’lik bir rota olan Büyük Katalonya Turu’nu başlattı.

Rotanın beşinci bölümü, Katalonya’nın iki dâhisinin; Figueres’te Salvador Dali’nin (1904-1989) ve Girona’da Nahmanides’in (1194-1270) Orta çağ dönemi Girona’sının evlerine ziyaretini içeriyor.

 

Figueres, Salvador Dali
Turistler için Figueres, Salvador Dali demektir. Yaklaşık 50.000 nüfusu olan kasaba fazla büyük sayılmaz. İki tren istasyonu şehre hizmet vermektedir. İspanya’nın Ulusal Sanat Müzesi Prado’dan sonra, İspanya’nın en çok ziyaret edilen ikinci müzesi, Figueres’te… Trenden indiğinizde “Theatre Museum Gala-Salvador Dali”ye (Dali Tiyatrosu ve Müzesi’ne) yaklaşık 20 dakikalık yürüme mesafesindesinizdir.

Müzeye giderken birkaç değerli durak olarak; Dali’nin oyuncak ayısının da bulunduğu kasabanın Oyuncak Müzesi’ni ve Dali’nin yemek, içmek ve düşünmek için gittiği Hotel Duran’da kaliteli bir yemek deneyimini önerebiliriz.

Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech ya da kısaca Salvador Dali 1904’te Figueres’te doğdu. Uyumsuz biriydi. Babası da dâhil olmak üzere insanlar onu anlamadı. 1930’ların sürrealistleri ise, onu çok tuhaf buldu.

Bir grup sürrealist 1936’da Londra’da yeni bir serginin açılışı için bir araya gelmişlerdi. Ünlü şair ve yazar Dylan Thomas da oradaydı. Sergiden birkaç hafta önce Dali, etkinlik için bir dalgıç kıyafeti satın aldı. Dükkân sahibi kendisine nereye dalmak istediğini sorduğunda, “İnsan zihninin bilinçaltına” yanıtını verdi.

Açılış günü dalgıç elbisesini giyerek, bir elinde bilardo sopası diğerinde iki köpek tasması ile sergiye gitti. Çok geçmeden toplanan izleyicilere “bir delinin dansı” gibi görünen hareketlerine başladı. Sadece karısı Gala bir şeylerin ters gittiğini anlamıştı. Dali havuza atlarken heyecandan elbisesine oksijen tüpünü takmayı tamamen unutmuştu ve az kalsın boğuluyordu.


Salvador Dali Müzesi

Dali Tiyatrosu ve Müzesi
İşte bu dalgıç kıyafeti, bir zamanlar “Şehir Tiyatrosu” olan binada bulunan klasik heykellerle birlikte müzenin cephesinde yer almakta.

İçeri girdiğinizde, nereye bakarsanız bakın, sağduyunuzu zorlayacak görüntüler ve tasarımlarla karşılaşıyorsunuz. Oradaki rehber Dali’nin, insanın düşünme şeklini değiştirdiğini söylüyor.

Dali’nin işleri
Sayısız çalışmaları bulunan Dali’nin eserlerinin her biri bir öncekinden daha parlak görünmekte. İsrail’in kuruluşunun 20. yıldönümünü kutlamak için yarattığı, müzenin ikinci katında yer alan, Yahudi/İsrail resimlerinden oluşan koleksiyonu izleyiciler tarafından ilgi çekmekte. Ziyaret ettiyseniz, Tel Aviv’deki Ben Gurion Hava Limanı’nın hemen dışındaki Menora (yedi kollu şamdan) dikkatinizi çekmiş olabilir. Bu Menora, Dali’nin koleksiyonundaki tablolarından birine dayanmaktadır.

Dali’nin çalışmaları sadece tuval, soyut ve sürrealizm ile sınırlı değil; müzede heykeller, ev dekorasyonu, optik illüzyonlar ve hatta içi yağmurlu bir motorlu aracı bile görebilirsiniz.

Kimilerine göre Dali parlaktı, bir palyaçoydu, tartışmasız bir cinsel sapkındı, eğlendiriciydi, izolasyonistti (soyutlama taraftarı) ve çok daha fazlasıydı. Bu açıdan müze, ziyaretçileri için, hayatları boyunca unutamayacakları harika bir yolculuk sergiliyor, onlara alışılmadık bir iç gözlem şansı veriyor. Eğer rehber eşliğinde gezilebilirse, açıklamalar bu yolculuğu daha da unutulmaz kılacaktır.


Salvador Dali Müzesi ön cephesi, üstte dalgıç kıyafeti 

Yahudi İspanyasının incilerinden biri: Girona
Figueres’ten, hem Katalonya bölgesinin, hem de Yahudi İspanyasının incilerinden biri olan Girona’ya (Jirona) hızlı trenle sadece 20 dakikada ulaşılabiliyor.

Eski şehir engebelidir, ancak bu, karla kaplı Prienelere kadar antik sokakların ve çevrenin muhteşem manzaralarının harikulade resimlerini çekmek anlamına gelir. Eski şehir turundan önce veya sonra hem orijinal Roma hem de Orta çağ surlarında yürünebiliyor; surlar sizi modern şehre geri götürüyor.

Eski şehre, bütün haşmetiyle yükselen Katedral hâkim. Bu Katedral, Hıristiyanlığın en büyük ikinci Nef’ine (bazilika kilisesinin merkez koridoru) sahip. Bir zamanlar aynı noktada katedralden evvel inşa edilmiş olan küçük sinagog daha sonra yıkılmış, onun yerine bu katedral inşa edilmiştir. Zamanla orada genişleyen Yahudi Cemaati, günümüzde Yahudi kompleksinin bir parçası olan bir sinagog açtı. Katalanca “El Call” olarak telaffuz edilen Eski Yahudi Mahallesi oldukça iyi durumda, günümüze kadar ulaşmıştır. Bazı binalarda, bir zamanlar kapı kirişlerinde mezuza* monte edilmiş olan girintiler hala yerli yerindedir. Bir tabela da, mikve’ye** giden yönü göstermekte. Müzede, İsrailli sanatçı Frank Meisler’in yarattığı harika bir sanatın hâkim olduğu meydanda, yerin altında orijinal bir mikve mevcut. Müzenin meydanında, din bilginleri de dahil olmak üzere, pek çok Yahudi’nin, Kristof Kolomb’un yeni dünyayı bulmasına yardımcı olan icatları nasıl keşfettiğini gösteren enstantaneler bulunmakta. Müze ayrıca, eski şehrin hemen dışındaki eski Yahudi Mezarlığından taşınan, okunması kolay mezar taşlarını da içeriyor.


Müzedeki koleksiyonun en çok gurur duyulan parçası, Haham Moşe ben Nahman veya Nahmanides veya Ramban olarak bilinen Bonastruc ça Porta’ya*** ait bir mühür... Mühürde İbranice, “Gironalı Rabbi Nahman’ın oğlu Moşe’nin cesareti var” yazmakta.

Nahmanides son yıllarını İsrail’de geçirdi ve bugün Kudüs’teki en eski ikinci sinagog olan, eski şehirdeki Ramban Sinagogu’nu inşa ettirdi. Katalonya’da yaşarken haham, üretken bir yazar, kabalist, tartışmacı ve doktor olarak yaptığı çalışmalarla ünlüydü. Nahmanides, Kabala’nın atalarından biri olarak kabul edilir.

Nahmanides İsrail’e gitmeden önce, Kilisenin, Yahudiliğin ahlakına meydan okuduğu en aşağılayıcı münazaralardan birine katıldı. 1263’te o ve muhatabı Barselona’da Kralın huzuruna çıktı ve ikisi, İsa’nın mesih iddiası ile ortaya çıkıp çıkmadığını, havariler tarafından ilan edilen mesihin ilahi mi yoksa (insan ana babadan doğmuş) bir insan olarak mı kabul edileceğini ve onun Yahudi mi olduğunu tartıştılar. Kral, Nahmanides’in argümanlarını kabul etti ve onu münazaranın galibi ilan etti. Ancak Nahmanides yine de sürgün edildi ve öldürüleceğini anlayınca, sonunda İsrail’e gitti.

Bu açıdan Müze, sadece Nahmanides’e ve zamanın diğer Katalonyalı hahamlarına bir övgü niteliği taşımıyor, aynı zamanda Girona Yahudilerinin günlük yaşamına, bu topluluğun Orta çağ Avrupa’sının bilimsel ve sanatsal gelişimine yaptığı muazzam katkılara ışık tutuyor.

*Mezuza: Yahudilerin, evlerinin giriş kapısının sağ pervazına yerleştirdiği ve içinde Tora’dan / Tevrat’tan metinler bulunan kutucuk.
**Mikve: Yahudi dininde ruhsal arınma için kullanılan, belli kurallara göre inşa edilmiş ritüelik havuz.
***Bonastruc ça Porta: “Altı Kapı’nın en iyi eğitilmiş olanı” - Nahmanides veya Ramban. Yahudi gettosu “Ça Porta - Altı Kapı” olarak isimlendirilmişti.

Kaynak:
jpost.com/podcast/travel-edition
Büyük tur hakkında daha fazla bilgi için:
https://grandtour.catalunya.com/en.