Egzama günümüzde çok konuşulan sağlık problemlerinden biridir. Bir enfeksiyon, kanser ya da kalp rahatsızlığı gibi yatağa düşüren yapısı olmadığı için ihmal edilebilmektedir. Halbuki sebep, karakter ve tedavisinin farklı olmasına karşın aynı isim altında çok değişik lezyonlarla karşılaşmak mümkündür.

Egzama
Egzama, atopik dermatit denilen durumun en yaygın şeklidir. “Dermatit” kelime olarak cilt dokusundaki “inflamasyon”u ifade ederken “atopik” ise “alışılmadık” ya da “tuhaf” anlamını taşımaktadır. ABD’de yapılan bir araştırmada son zamanlarda görülme sıklığının çocuklarda %8’den %12’ye yükselmesi ise endişeleri artırmıştır. Ev tozu akarları ve belirli gıdalar gibi çevresel faktörlere karşı alerjiler oluşumuna katkıda bulunur. Gerek genetik yapı, gerekse çevresel koşullar ana sebep olarak sorgulansa da “çeken bilir” denilen yapısı başka problemleri de beraberinde getirmektedir.


Marat'ın Ölümü, 1793 (Jacques-Louis David)

Tarihe baktığımızda pek çok bilinen ismin bu cilt hastalığını yaşadığını görüyoruz. Fransız Devriminin (1789) liderlerinden Jean-Paul Marat bunlardan biriydi. Günümüzde dahi hastalığının ne olduğu halen tartışılmakla beraber tüm vücuduna yayılmış kaşıntılı ve yangılı lezyonlara sahipti. Marat, bunların ıstırabını hafifletmek için günün büyük bölümünü özel yaptırdığı küvetinde geçirirdi. Yazılarını burada yazar, misafirlerini burada kabul ederdi. Nihayetinden hasımlarından biri olan Charlotte Corday tarafından da banyo esnasında öldürüldü. Sanatçı Jacques-Louis David’in meşhur “Marat’ın Ölümü” tablosu da bu sahneyi yansıtmaktadır.

Egzama ve ruh sağlığı arasındaki ilişki
Dermatit’in sadece ciltte kalmadığı ve beraberinde başka hastalıkları da getirebileceği tıp dünyasında uzun süredir bilinmekteydi. Kaygı ve depresyon durumu, bilinen iki ruhsal bozulmadır. Yapılan klinik çalışmalarda çıkan sonuç ise bir parça ürpertici. Zira egzamanın %64 oranında depresyonu, %68 oranında da kaygıyı artırdığı gösterildi. Buna öncelikli sebep olarak da çoğunlukla gözle görünür yerde olan egzama lezyonlarının başkalarından utanma ve çekinme duyguları ile sosyal izolasyona yol açtığı düşünülüyor. Damgalanma da işin içine giren başka bir durumdur. Atopik dermatit bulaşıcı bir hastalık değildir ancak birçok insan bunu bilmez ve kişiyi “hastalığını bulaştıracak” damgalamasıyla uzaklaştırır. Ayrıca kaşıntı ve bunun yarattığı uykusuzluk da ruh sağlığı üzerine etkili olan faktörler arasındadır.

İşin daha trajik yönü ise ruhsal durumla egzama arasında bir müddet sonra “tavuk-yumurta” ilişkisi başlıyor. Zira yaşanan stres, egzamanın artmasına veya bulgularının çoğalmasına yol açıyor. Egzama ve ruh sağlığı arasındaki ilişki aslında karışık bir yapıdadır. Yapılan araştırmalarda oksidatif stres ve inflamasyon gibi süreçlerin de içinde olduğu mekanizmalardan söz edilmektedir. Depresyon tedavisinde kullanılan bazı ilaçların egzamayı da azalttığının gösterilmesi tedaviye çoklu bakışın gerekliliğine ışık tutuyor.


Heredot, Anadolu coğrafyasında da yaşamış Amazon kadınlarının cilt bakımı formülünü de vermiştir

Herhangi bir hastalık gelişmeden, bakımına önem verilmesi aslında koruyucu tıp kavramının içerisinde yer alır. Cildimiz de bu açılardan öncelikli organlarımızdan biridir. Antik dönemin meşhur tarihçisi Heredot (yaklaşık M.Ö 450) Amazonlara ait bir cilt bakım formülünü açıklarken bu konuya dikkat çekmiştir; “Kadınlar selvi, sedir ve tütsü karışımı yaparlar. Bu malzemeleri kaba bir taş üzerinde biraz su ekleyerek bir macun haline getirirler. Bu madde pürüzsüz ve yoğun bir kıvam aldığında yüzlerini ve hatta tüm vücutlarını bu maske ile kaplarlar ve gece yatarlar.” Herodot, ertesi sabah maskeyi çıkardıklarında kendilerine tatlı bir koku verildiğini ve ciltlerinin temiz ve parlak olduğunu da ekliyor.

Bugün adı geçen bitkiler parfümlerde, kozmetik ürünlerde ve ilaçlarda kullanılmaktadır. Güzel kokusuyla bilinen sedir ve selvi yağları enfeksiyonla mücadelede yardımcı olan antiseptik özellikler içerir. Her ikisi de günümüzde akne ve dermatite karşı kullanılan bileşimlerde yer almaktadır.

Günümüzde dermatit, anksiyete ve depresyon için etkin tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Bunun yanında kişilerin yaşadığı damgalanma ve sosyal izolasyona karşı önlemlerin alınması toplumun her kesimine düşen bir görevdir. Sağlık okur yazarlığının artırılarak bu hastalık hakkında insanları bilgilendirmek belki de ilk adım olmalıdır.

Kaynakça:
Long Q; PLOS ONE | February 18, 2022
Adrienne Mayor; The Amazons: Lives and Legends of Warrior Womencross the Ancient World, 2014