Müzik, insanoğlu var olduğundan beri yaşamın önemli bir unsuru olmuştur. Sadece eğlence ya da iletişim amaçlı değil sağlık açısından da faydaları yıllar, hatta yüzyıllar önce gösterilmiştir. Müziğin düzenli ses ve titreşimlerden meydana gelen bir enerji olduğu söylenebilir. Bu yapısıyla da belirli fiziksel ve akustik özellikleri sayesinde güçlü bir iyileştirici araç olarak görülmüştür.
Müzik ve sağlık ilişkisinin geçmişi çok eskidir
Antik Yunan mitolojisinde sağlık tanrısı Asklepius sağırlık tedavisinde müzikten yararlanmıştır. M.Ö 400 yıllarında yaşayan ve Sokrates’in öğrencisi olan Eflatun da müziğin, ruhun derinliklerini etkileyerek bireye hoşgörü ve rahatlık kazandırdığını ifade etmiştir. Tabi ki, hangi tür müziğin daha faydalı olacağı konusu eski çağlarda çok fazla bir seçenek barındırmazken günümüzde araştırma konularından biridir. Selçuklu ve Osmanlı döneminde İslam biliminin de etkisiyle, türden ziyade hangi makamın hangi hastalığa iyi geleceği araştırılmış ve uygulamaya geçmiş bir durumdu.
Evliya Çelebi 1651’de Edirne’de II. Beyazıt tarafından yaptırılan bir akıl hastanesini ziyareti sonrası üç şarkıcı ve yedi müzisyenin haftada üç defa gelerek altı farklı melodi çaldıklarını ve hastaların bu sayede huzur bulduklarını yazmıştır. Edirne Darüşşifa’sı başarılı müze yapısı ile o zamanlarda uygulanan tedavilere tanık olmamıza imkân sağlamaktadır. Günümüzde özellikle Avrupa ve Amerika’da yaygınlaşan “wellness” merkezlerinin bu yapılardan doğduğunu söylemek abartı olmaz. Burada, sadece hastalar değil yardıma ihtiyacı olan tüm insanlar kabul edilir ve musikiden beslenme disiplinine kadar bütüncül bir yaklaşımla esenliğe kavuşturulma amaçlanırdı.
Yahudilikte de müziğe verilen önem açıktır. Kutsal metinlerinde “şarkı söyleme” ifadesi 309 kez kullanılmaktadır. Metinlerde geçen “şarkının olduğu yerde mutlaka bir dua eden olacaktır” (Devarim Rabba 80/2), “Melekler yalnız İsrail aşağıda şarkı söylediğinde yukarıdan şarkı söylerler” (Mişna Hullin 91b) ifadeleri iki klasik örnektir.
Sağlık üstünde olan çalışmalar son yıllarda hızlandı
Konu hakkındaki önemli iki araştırmadan ilkine göre, müziğin stresli durumlardan önce rahatlatıcı bir etki yaratabileceği ve sinir sisteminin daha hızlı iyileşmesine yardımcı olabileceği gösterildi. Çalışmada ölçümler, vücuttaki strese karşı salgılanan önemli hormonlardan olan kortizol’ün ve alfa-amilaz’ın tükürükteki miktarına, kalp atımı ve solunum hızına, subjektif stres algısı ve anksiyete değerlendirmesine göre yapıldı. Diğer çalışmada ise, müzik dinlemenin, hastanedeki çocuklar için ağrı ve kaygıyı azaltmaya yardımcı olduğu gösterildi. Burada da katılımcı her çocuk 10 dakikalık üç seansa (müzik, okuma, herhangi bir etkileşim olmayan durum) dahil edildi. Müzik seansının sonunda kalp atış hızı ve ağrı seviyesinde anlamlı bir azalma olması önemli bir bulgu olarak ortaya kondu.
Fizyolojik faydalarının yanında müziğin bilişsel sağlık üzerindeki olumlu etkileri de çeşitli çalışmalarda gösterilmektedir. Yakın zamanda yapılan bir araştırmada müzik pratiği yapmanın ve aktif olarak dinlemenin, özellikle 62-78 yaş arası insanlarda bilişsel işlevlerin azalmasını yavaşlatmaya yardımcı olabileceği öne sürüldü. Araştırmacılar, müzikal faaliyetlere katılmanın beynin bazı bölgelerindeki gri maddeyi çoğalttığını, bunun da sinir hücrelerin kendilerini yenileme yeteneğini arttırdığını gösterdi. Diğer bir çalışmada ise, uzun zamana yayılan müzik eğitiminin, beyne potansiyel fonksiyonel faydalar sağlayacağı ve genç kalmasına yardımcı olabileceği iddia edildi.
Yeni yapılan tüm bu çalışmalar, “müzik ruhun gıdasıdır” söylemini tekrar tekrar kanıtlar nitelikte. Bu sözün nereden çıktığı konusunda iddialar çeşitli. Her durumda, müziğin hayatımızda önemli bir yeri olduğu ve olacağını söylemek abartı olmaz. Yazımızı, hayatı müziğin içinde geçmiş ünlü keman virtüözü Yehudi Menuhin’in cümleleriyle bitirelim; “Müzik bir terapidir. Bu, kelimelerden çok daha güçlü, çok daha etkili, çok daha verimli bir iletişimdir.”
Kaynakça:
Thoma MV. PLoS One. 2013; 8(8): e70156
Marie D. Neuroimage Reports. Volume 3, Issue 2, June 2023
