Haber fotoğrafı: Sosyal medya gereksiz ve yersiz ilaç kullanımı yanında bitkisel takviyeleri teşvik açısından da sabıkalı
Mitolojide Prometheus, insanlığa geri vermek üzere ateşi çaldığı için Zeus tarafından cezalandırıldı. Kafkas Dağları’nda bir kayaya zincirlendi. Her gün bir kartal gelerek karaciğerinin bir kısmını yiyordu. Gece olduğunda ise karaciğeri yeniden büyüyordu. Bu durum da cezasına sonsuza kadar katlanması gerektiği anlamına gelmekteydi.
Prometheus efsanesi sanatçılara ve bilim adamlarına ilham verdi. Tıpta ise karaciğerin kendini yenileme kapasitesinin sembolü haline gelmiştir. Vücudumuzda sessiz sedasız yüzlerce metabolik faaliyet gören bu organımızın, günümüzde “doğal beslenme” adı altında bir tehdit altında olduğunun gösterilmesi ise sağlık okur yazarlığının önemini bir kez daha bizlere hatırlattı.
Zarar verebilecek bitkisel takviyeler
Otlar, Promethes efsanesinin doğumundan önce bile tıbbi amaçlar için kullanılmaktaydı. Ancak son yıllarda doğal beslenmenin çeşitli sosyal medya kanallarının da etkisiyle bitkisel takviyelerle menüler oluşturulması eylemine dönüşmesi, beraberinde riskleri de getirmiştir. Bul takviyelerin gördüğü rağbet haliyle ticari alana da yansımış ve popülerliği daha da arttırmıştır.
Bitkisel takviyeleri çok seviyoruz ama aşkımız toksik hale gelebilir
Ülkemizde detaylı araştırmalar olmamakla beraber ABD’de sadece son 30 gün içinde tahminen 15 milyon civarı yetişkinin karaciğerlerine zarar verebilecek en az bir bitkisel takviye aldığını göstermektedir. Bitkisel takviyeler “doğal” olarak kabul edilse de doğal olarak güvenli değildirler. Ülkemizin de aralarında olduğu pek çok ülkede “reçeteli ilaç” kabul edilmemektedirler. Bu nedenle gerek üretim gerekse pazarlama ve satış faaliyetlerinde kontrol açısından ilaçlarla kıyaslanmaları mümkün değildir. Haliyle de kullanım dozları, süreleri ve amaçları maalesef sosyal medya fenomenlerinin keyiflerine bırakılmıştır.
Konuyu değerlendirmek için ABD’de yeni yapılan bir araştırmada 2017-2020 yılları arasında verileri ele alarak 9.500 kişi (yaş ortalaması 47,5) incelenmiştir. Çalışma sonunda potansiyel olarak karaciğer hasarı yapabilen 6 bitki öne çıktı. Bunlar arasında ülkemizde az bilinen ashwagandha yanında daha aşina olduğumuz yeşil çay özü, zerdeçal veya kurkumin vardır. Güneydoğu Asya’da yaygın bulunan Garcinia Cambogia, Çin tıbbında kolesterol düşürücü etkisiyle tanınan Kırmızı Mayalı Pirinç ve kadınlarda aybaşı düzensizliği ve menopoz semptomlarında önerilen Siyah yılankökü (Black cohosh) hepatotoksisite açısından sabıkalı çıkan diğer bitkisel takviyelerdi.
Doğala dönüş düşüncesi algısal ve psikolojik olarak hoş hissiyatlar verse de insan metabolizmasının hassas dengesine verilebilecek hasarlar muhakkak göz önünde bulundurulmalıdır. Kontrolsüz ve bilinçsiz bitkisel takviye kullanımının karaciğere olduğu kadar diğer organlarımıza da zarar verebileceği unutulmamalıdır.
