Let´s Twist Again Hadi yine kıvıralım

1964 de bir düğün
İnsanın yaşamında aklından çıkmayan anılar vardır. Bundan 60 yıl önce, 20 Aralık 1964’de Karaköy Liman lokantasında yapılmış olan amcam ile yengemin düğünlerini çok net hatırlıyorum. Kalabalık ailemiz için çok heyecan verici bir gece olmuştu. Ben de bütün kuzenlerimle birlikte ilk kez müzikli bir davete katılmıştım. Henüz 8 yaşındaydım ve gördüğüm / yaşadığım her şey çok yeni ve büyüleyiciydi. Davetli masalarının ortasında durmadan özgürce koşup oynadığımız büyük bir pist vardı, ve ilk kez canlı müzik çalan bir orkestrayı görüyordum. Üstüne üstlük 1964’de bütün davetlilerin muhtemelen yaşamlarında ilk kez gördüğü gibi, bütün gece filme alınmaktaydı. O filmi daha sonra birkaç kez izlemiştim ve bir sahnesinde büyük bir heyecan ve neşeyle benden büyük kuzenlerimi taklit ederek onlar gibi Twist yapmaya çalıştığımı görmüştüm.
Twist, o yıllarda dünyayı kasıp kavuruyordu ve benim için o düğüne -film makinesiyle birlikte- damgasını vurmuştu. Kuzenlerim Twist müziğini duyup da sahneye fırladıklarında ve biz çocuklar da onları takip ettiğimizde herkes ayağa kalkıp pisti seyretmeye başlamıştı. Başını ellerinin arasına alıp -azıcık da kulağını örterek- yan gözle hepimizi izleyen bir yandan “Patron del Mundo”* diye söylenen büyükbabamı çok net hatırlıyorum.
Twist = Kıvrıl
Aslında Türkiye Twist kervanına 3-4 yıl geç bile girmişti. Twist ilk kez Temmuz 1960’da Chubby Checker isimli bir şarkıcı tarafından seslendirildikten hemen sonra bir anda bütün dünyaya hâkim olmuştu.
Yazımın başlığını yadırgamış olabilirsiniz. Ama Twist kelimenin tam anlamıyla “kıvırma” demek. Dansın kendisinde de vücutlar bir bütün olarak ya da boyun, bel, bacaklar, kollar, ayaklar olabildiğince tempoya uygun kıvrılıp duruyorlar. Dans edenler eğiliyorlar, dikleşiyorlar, sağa sola kaykılıyorlar neredeyse hiçbir kural yok. Herkes dans ederken olabildiğince özgür.

Twist nasıl karşılandı?
Aslında başlarda, yukarıda okumuş olduğunuz büyükbabamın tepkisi hiç de küçümsenecek gibi değildi. Müziğe uygun olduğu sürece kitleler 1960 yılından başlayarak Twist ile kıvrılıp dururken ne muhafazakârlar ne de entelektüeller ondan hiç hiç haz etmediler. New York Times gazetesinde “Gençlik nerelere sürükleniyor?” başlıklı bir yazı çıkmıştı. Dönemin en tanınmış sanatçılarından Ginger Rogers, 1961’de Tuscaloosa News’e verdiği bir röportajda Twist için, “Bence bu dans korkunç, zarif değil, kaba ve gösterişçiliğin kişileştirilmiş bir halinden başka bir şey değil. Bir skandal. Şimdiye kadar gördüğüm en müstehcen dans. İnsanlar Twist yaparken ne kadar kötü göründüklerini fark etselerdi, bunu yapmazlardı” demişti.
Amerika’da ırkçı çevreler önceleri Twist’i siyah ırkın bir ürünü olarak görmekteydiler. Ancak, ilginç bir şekilde Rock’n’roll gibi beyaz gençler tarafından tutuldu.
1961 yılında Twist müziği ve dansı demir perdenin öte yanına da sızdı ve “Komünist gençler” Twist yapmaya başladılar. SSCB politbüro başkanı Kruşçev küplere bindi. Şöyle diyordu; “Bu bir yozlaşmadan başka hiçbir şey değil. Bu dansı ederken vücutların böyle kıvrılması hiç güzel değil. Nerede bizim Özbek, Ukrayna ve Kazak halk danslarımızın güzelliği? Lanet olsun, ne diyeceğimi bilmiyorum.”
Aslında bir görüşe göre, zavallı Komünizmi bitiriveren Beatles, Twist ve Cola idi denilebilir. Marxist teorisyen Harry Cleaver bir yazısında, “Siyaset, din ve hukukun başaramadığını Twist başardı” diye yazmıştı.
Türkiye Twist’i kendi meşrebinde karşıladı. Benim yaşımda olanlar “Yeşşee” “Şepkemin altındayım” “kelaj” sloganlarıyla ünlü Öztürk Serengil’in meşhur şarkısı “Abidig Gubidig Twist” şarkısını hatırlarlar. Ancak Öztürk Serengil’in, sloganları ve bu şarkısı yüzünden emniyete çağrıldığı ve “Türk dilini dejenere etme” suçlamasıyla sorgulandığı çok bilinmez.

Ve sonunda Twist nasıl kendini kabul ettirdi?
Sonunda bütün saldırılara dur deyiveren bir olay oluverdi. 1962’de ABD’nin çok sevilen başkanının popüler ve güzel eşi Jacqueline Kennedy, Beyaz Saray’da bir partide Twist yaparken görüntülendi ve fotoğraf gazetelere düştü. Aynı yıl rakip Cumhuriyetçi partinin başkan adayı Richard Nixon bir gazeteye verdiği demeçte, “Doktorlar bana Twist yap yaşlanmayacaksın dediler” dedi ve muhafazakâr Cumhuriyetçilerin de Twist’i benimsemeleri gerektiğini işaret etti.
Bu iki gelişmeden sonra akan sular duruverdi. Twist kendini devlet katında bile kabul ettirmişti. Aslında kabul edilen bir dans değil o yıllardan itibaren kendini hissettiren kadın özgürlüğüydü denilebilir.

Neydi, Twist’i bu denli katlanılmaz yapan?
Neyi yıkmıştı bu masum dans? Öyle ya, Rock’n’roll 1950’lerden beri vardı. En az Twist kadar hareketli, kıvrak ve patırtıcıydı. Genç kızların Rock’n’roll dansında etekleri havalanıyor bacakları gözüküyordu ama Rock’n’roll, Twist kadar eleştirilmemişti. Neden?
Bu soruların yanıtını 60 yıl sonra şu şekilde verebiliyoruz: Batı dünyasında kadın ile erkeğin birlikte yaptığı Twist öncesinde moda olan bütün dansların ortak bir özelliği vardır. Erkek bir şekilde kadını idare eder. Gözünüzün önüne Vals, Tango hatta Rock’n’roll yapan çiftleri getirin. Bir de Twist yapmakta olan bir çift ile karşılaştırın, hiç birbirlerine değmezler, kimse kimseyi idare etmez. Kadın özgür, eşit, tarzını belirlemekte istediği kadar yaratıcı, güçlü, kendi hareketlerinde bağımsızdır. Deyim yerindeyse artık “iktidara ortak”tır.

Acımasızca eleştirenler bu inceliğin farkında değildiler tabi. Ama alıştıkları düşünce kalıplarının dışında bir şeyler olduğunu sezmişlerdi. 1960’larda kadının dans pistinde bile erkekle aynı konumda olması henüz kabul edilmemekteydi.

Pulp Fiction ve The Blues Brothers
Şimdi arkanıza yaslanın ve Quentin Tarantino’nun kült filmi Pulp Fiction’daki John Travolta ile Uma Thurman’ın birlikte yaptıkları Twist dansını izleyin derim. Dansı izlerken Uma Thurman’ın iktidarı nasıl ele aldığını göreceksiniz.
Tabi çok keyiflendiyseniz, bir de 1980 yapımı The Blues Brothers’ın Twist sahnesi de neşenizi bir kat arttıracaktır.

Not: *“Patron del Mundo!” - Dünyanın hâkimi ne olur yardımıma gel! anlamında söylenilir.