İnsanoğlu varoluşundan beri yaşadığı çeşitli hastalıklarına dermanı öncelikle mucize yaratmasını umduğu bitki ve karışımlarda aramıştır. Başkalarından aynı ama sağlıklı organların alınması, organ naklinin uzun, zorlu ve heyecan verici serüvenini başlatmıştır. Yaklaşık 20 yıl önce başlayan uygulamada ise kişiye ait bazı kan hücrelerinin yeniden kendine naklinin faydalarının gözlenmesi ayrı bir dönüm noktası olmuştur.

Kan hücrelerinin yeniden kendine nakli
PRP adı verilen bu uygulama başlarda kas-iskelet sistemi sorunlarına ve saç dökülmesinin tedavisine odaklanırken son yıllarda kozmetik alanında da kendine yer bulmuştur. Kim Kardashian’ın yüzü kanlı bir Instagram paylaşımı sonrası popülerliği artan “vampir yüz germe” bunun çarpıcı bir örneği olmuştur.
İnsan kanında farklı görevlerde çeşitli hücreler bulunur. Ana görevi kanın pıhtılaşmasını sağlamak olan trombositlerin (platelet) ise ortaya konan farklı işlevleri vardır. Başta vücudun normal doku iyileşme süreçlerinde olmak üzere, değişik alanlarda görevli büyüme faktörlerinin salınımını artırırlar. Bu faktörler doku yenilenmesini, hücrelerin çoğalmasını ve farklılaşmasını sağlarlar.


PRP hazırlanmasında santrifüj işlemi istenen hücrelerin ayrıştırılmasında önem taşıyor

Kanın hücreler hariç sulu kısım plazma olarak adlandırılır. Plateletten zengin plazma ifadesinin baş harfleri kullanılarak oluşturulan PRP uygulamasında ise mantık, plazmadaki büyüme faktörleri ve sitokin adlı proteinlerin ciltte iyileşmeyi ve gençleşmeyi teşvik etmesidir.
İşlemde, önce kişiden bir miktar kan alınır, hücreleri plazmadan ayırmak için bir santrifüjde döndürülür ve ardından plazma yeniden işlem görecek bölgeye enjekte edilir.
Ancak günümüzde PRP uygulamalarının tıbbi kanıtlarının kuvveti konusunda netlik yoktur. Buna karşın çalışmalarda çok farklı protokoller kullanılmış olması, değerlendirmeyi güçleştirmektedir. Örneğin, çalışmalarda alınan kan farklı zamanlarda ve farklı hızlarda ayrıştırılmıştır. Bazılarında kan plazmasını ikinci kez bir santrifüje tabi tutulmuş ve bazılarında da plazmaya koruyucu moleküller eklenmiştir. Farklı aralıklarla farklı dozlar uygulanması da diğer bir handikaptır. Bu standardizasyon eksikliği PRP’nin gerçek bir faydası olup olmadığını değerlendirmeyi zorlaştırmaktadır.


Kim Kardashian’ın meşhur vampir yüz bakımı sonrası fotoğrafı

Osteoartrit, Saç dökülmesi ve Vampir yüz germe
Osteoartrit en eski ve bilimsel kullanım alanı olmasına karşın 2021 yılında yapılan kapsamlı bir çalışmada hafif ila orta şiddette diz osteoartriti olan yetişkinlerde tuzlu su enjeksiyonuna karşı PRP tedavisinin ağrıyı hafifletmede ya da hastalık ilerleyişini durdurmada anlamlı bir etkisi olmadığı gözlemlenmiştir. Kas yaralanması ile ilgili çalışmalarda da kısa vadede iyi sonuçlar gösteren uygulamalar olmakla beraber rutin bir tedavi yöntemi olmaktan uzak gözükmektedir.
Günümüzde PRP saç dökülmesinde de kullanım alanı bulmaktadır. Ufak çaplı çalışmalarda pozitif sonuçlar gözlenmiştir ancak, Amerikan Dermatoloji Akademisinin dergisinde birkaç yıl önce yayınlanan çalışmaya göre plasebodan (yalancı tedavi) farklı bir saç artış oranı gözlenmemiştir.


Bilimsel kanıtları yetersiz olsa da PRP’nin yaygın kullanım alanlarından biri de saç dökülmesi

Cildin gençleşmesi, pürüzsüz bir görünüm kazanması ve ışıl ışıl parlaması ise yaş fark etmeksizin pek çok kadının (bir miktarda erkeğin) rüyasıdır. Estetik merkezleri de bu talebe yanıt vermek için bilimsel kanıtları yetersiz olsa da PRP işlemini kataloglarına sokmuştur.
Hazırlanan PRP materyalinin ince iğnelerle cilde enjeksiyonu sırasında hem oluşan küçük kanamalar hem de müşteriye sunulan yarasa kanadı kadar gergin cilt hülyası “vampir yüz germe” adıyla tanımlanagelmiştir.

Sterilizasyonun önemi
Estetikte uygulamaların hız kazanınca tabi ki problemlerin gelmesi de gecikmemiştir. İlk olarak ABD’den gelen haberlerde uygulama sonrası HIV (AIDS) pozitif vakaların ortaya çıkması çok da şaşırtıcı olmamıştır. Neticede kan ürünleri ile bulaşan hastalıklar için uygulama tehlikeli bir alandır. Sterilizasyonun her aşamada önemli olduğu işlemin SPA merkezlerinden, kuaför salonlarına dek pek çok yerde fiyat rekabeti ile sunulma çabası bilimin sadece bir kılıf olarak kullanıldığının da işareti olmuştur.
PRP’nin çıkış noktası ve ilerleyişine baktığımız zaman uzun vadede protokollerin oturması, uygun hasta ve hasta seçimi ile faydalarını daha net göreceğimiz açıktır. Paulo Coelho’nun dediği gibi, “Bazen yakın olanı bulmak için uzun bir yol kat etmeniz gerekir.”
Kanımızdaki bu iksiri anlamak için önümüzde epey bir yol var. Henüz bunun başında sayılırız. Ancak işin estetik uygulamalar başta olmak üzere umut vaatleriyle sulandırılması güvenilirliğini ve itibarını sarsmaktadır.

Kaynaklar:
Shapiro J. JAAD, Volume 83, Issue 5p1298-1303November 2020
Bennell KL. JAMA. 2021; 326 (20): 2021-2030
Erken Y. S.D.Ü. Tıp Fak. Derg. 2013:20 (4)/128-132
Karjalainen TV, Cochrane Database of Systematic reviews, Sept 2021