Müslüman ve Hıristiyan Arnavutların, Holokost döneminde ülkelerindeki yüzlerce Yahudi’yi nasıl koruduklarını belgeleyerek anlatan ve Arnavutluk’taki tek Yahudi Tarihi Müzesi olan “Solomon Müzesi”, geçtiğimiz Eylül ayının 29’nda kentin varlıklı ve gönlü geniş bir işadamının cömert bağışlarıyla Berat şehrinde yeniden açıldı

Arnavutluk’ta 60’dan fazla Müslüman ve Hristiyan ailenin Holokost sırasında yüzlerce Yahudi’yi nasıl koruduklarının hikâyesini anlatan küçük “Solomon Müzesi”, kentte yaşayan emekli bir profesörün - Simon Vrusho’nun tutkuyla hayata geçirdiği bir projeydi.

Yaşamının en önemli amacı olarak bu müzeyi 2018’de açan Vrusho, giriş kapısının yanında bıraktığı kutudan elde edilen küçük bağışlarla ve kendi emekli maaşıyla burayı finanse etti.

Ancak, Prof. Simon Vrusho geçtiğimiz Şubat ayında 75 yaşında vefat edince, müzedeki sabit serginin geleceği de adeta belirsizliğe doğru yelken açtı.

Müzenin kaderi değişiyor

Fransız-Arnavut kökenli işadamı Gazmend Toska, AFP haber ajansının, müzenin belirsiz kaderiyle ilgili yayınladığı raporunu okuduktan sonra burayı sadece finanse etmeye değil, daha büyük bir bölgeye taşımaya da karar verdi.

Gazmend Toska, müzenin, 29 Eylül’deki ‘yeniden açılış’ töreninde yaptığı konuşmada, her şeyin bu raporun yayınlanmasıyla başladığını anlattı.

Açılışta, “güzel bir yeniden doğuş hikâyesi” deyimini kullanan Fransa’nın Arnavutluk Büyükelçisi Christina Vasak da, Prof. Vrusho’dan övgüyle bahsetti.

Kendisi bir Ortodoks Hristiyan olan Prof. Vrusho müzeyi açmadan evvel, İspanya’dan Berat kentine ilk 16. yüzyılda gelen Yahudi topluluğunun tarihine tanıklık eden belge, fotoğraf ve anıları uzun yıllar süresince topladı.

Solomon Müzesi

Müzedeki serginin merkezinde, Yahudi Soykırımı-Holokost sırasında cesaretle evlerinde Yahudileri saklayan Müslüman ve Hristiyan Arnavutların hikâyeleri yer alıyor. Yaklaşık 75-80 yıl evvel gerçekleşen bu kahramanlık hikâyeleri, savaş sonrasında, Arnavutluk’un Komünizm döneminde adeta tarihe gömüldüğü için, pek bilinmeyip konuşulmasa da yakın bir tarihte Prof. Vrusho’nun sayesinde gün yüzüne çıktı.

Bu korkusuz insanların ‘sessizce’ uyguladıkları eylemler sayesinde, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi işgali altındaki bölgelerde Yahudi nüfusunun arttığı tek Balkan devleti Arnavutluk oldu.

Arnavutluk tarihiyle gurur duyuyor

Arnavutluk Hükümeti başkent Tiran’da her yıl, Holokost Anma Günü anısına Ulusal Müze’de sergi açmakta ve bugüne özel etkinlikler düzenlemekte.

Ancak Vrusho’nun müzesi, Güneydoğu Avrupa’nın o köşesinde, Yahudi tarihinin ‘süpürülüp’ yok edilmesine adanmış tek bağımsız merkezdi.

Müzenin müstakbel müdürü -Vrusho’nun 65 yaşındaki dul eşi Angjlina- burayı, “hayatta kalabilmesi için, katkıda bulunanların sevgisiyle sulanan bir anı ağacı”na benzetmekte.

Tarihçi Yzedim Hima, açılış töreninde, bu mütevazı müzenin insanlara ilettiği özel mesajın, “Bir savaşın acımasızlığı değil, insanların diğer insanlara duydukları sevgi” olduğunu söyledi:

 

Kaynakça: https://www.timesofisrael.com/albanias-endangered-jewish-museum-celebrates-rebirth/