Taş Devri insanlarının, sarındıkları hayvan postlarını dikmek için kullandıkları ilk dikiş iğnesinin ne zaman yapıldığı bilinmiyor. Yaklaşık 61 bin yıl öncesine tarihlenen “ilk” dikiş iğnesi 2008’de Afrika’daki Sibudu mağarasında bulundu. Atalarımız dikiş iğnesi olarak kemik, boynuz ve hayvan dişleri; iplik yerine de hayvanların damarlarını, kaslarını, bağırsaklarını, bazen de uç uca ekledikleri deri parçalarını kullanıyorlarmış. Daha sonra, Avrupa’da domuz kılından yapılan dikiş iğnelerinin, Amerika’da ise Kızılderililer tarafından agave bitkisi liflerinden veya kirpi dikenlerinden yapılan dikiş iğnelerinin kullanıldığı biliniyor…

Tarih öncesi zamandan kalma çeşitli dikiş iğneleri 

Zamanla, önce bakırdan sonra bronzdan dikiş iğneleri yapılmış. Mezopotamya ve Mısır’da, kumaş elbiseler önem kazanınca, dikişin kaliteli olması için iğneler incelip küçülmeye başlamış. Çelik iğneler ilk Çin’de ortaya çıkmış, oradan Ortadoğu ülkelerine yayılmış. Abbasi ve Emevi dönemlerinde çelik iğne yapımı çok gelişmiş.


Fairy marka dökme demir dikiş makinesi (1885)

Çelik iğneden dikiş makinesine
Çelik iğne, Almanya’ya 1370’te, İngiltere’ye de 1560’ta ulaşsa da İngilizler kendi çelik dikiş iğnelerini ilk 1655’te yapabilmişler. Amerikalılar ise dikiş iğnelerini İngiltere’den getirtmişler; kendi iğne fabrikalarını ancak 1890’da kurmuşlar.
Çelik iğnelerin yaygınlaştığı dönemde, savaşların da etkisiyle askeri üniforma talebi de artınca, mucitler dikiş makinesi yapma yarışına girmiş.
Dikiş makinesine benzeyen ilk makinenin patentini İngiltere’de C.F. Wiesenthal 1755’te almış. Daha sonra 1790’da İngiliz mucit Thomas Saint, derinin üzerine delikler açan ve bu deliklerden iplik geçiren bir makine tasarlayıp patentini almış, ama bu makinelerin hiçbiri üretilememiş.


Bremer & Brückman marka dökme demir dikiş makinesi (1890)

Çok sayıda üretilip pazarlanan ilk dikiş makinesini Fransa’da, terzi B. Thimonnier icat edip 1830’da patentini almış. Fransız ordusuna üniforma dikmek için bir konfeksiyon fabrikası açmış. Ancak, çevredeki terziler, işsiz kalma korkusuyla dikiş makinelerini camdan atmışlar, fabrikayı da yakmışlar!

Çengelli iğnenin de mucidi
ABD’de işe yarar bir dikiş makinesini ilk icat eden kişi ise Walter Hunt olmuş. Kendisi aynı zamanda çengelli iğnenin de mucidi. Onun arkasından gelen Elias Howe, gayet güzel bir dikiş makinesi icat etse de, makinesi bir sürü kişi tarafından taklit edilmiş. Bunların içinden en başarılısı da Isaac Singer’in ürettiği dikiş makinesi olmuş. Singer, Howe’a yüklü bir tazminat vermek zorunda kalmış.
O dönemde çok sayıda dikiş makinesi markası olsa da, Singer, dünyada dikiş makinesi denince akla gelen ilk isim olmayı becermiş. Bunun sebebi, makinelerinin pratikliği, ev kullanımına uyarlama kolaylığı, taksitle ödemede yaratılan kolaylıklar ve Isaac Singer ile avukat ortağının ticari zekâsı olmuş.


Elias Howe’un yapmış olduğu dikiş makinesi

Singer Dikiş Makineleri’nin tarihçesi
Isaac Singer’in 1850’de Boston’da mütevazı bir atölyede, 40 dolar borçlanarak ürettiği ilk dikiş makinesinden sadece 5 sene sonra, avukat ortağı E.C. Clark ile kurdukları şirketin geliştirdiği dikiş makinesi, Paris Dünya Fuarı’nda birincilik ödülünü almış.
1856 itibariyle dünyada ilk taksitle satış başlatan firma Singer. Böylece, bütçesi yetmeyenler, ya da toplu para vermek istemeyenler de dikiş makinesi sahibi olmuşlar. Arada, iki ortak, makinelerini de geliştirmiş... 1860’lara gelindiğinde 2 bin dikişçinin yaptığı işi, 400 Singer makinesi yapar olmuş. Singer, dünyada pazarlamada “Jingle” (akılda kalıcı reklam müziği) kullanan, ilk değil ama öncü markalardan biri olmuş.
Şirketin bazı taktikleri bugün üniversitelerin işletme, pazarlama ve reklam derslerinde örnek olarak işleniyor. Dünyada doğrudan pazarlama tekniğini kullanan ilk firma. Dikiş makinelerinin kullanımını göstermek için tüm dünyada kurslar açmışlar. İlk ücretsiz dikiş kursunu 1927’de New York’ta açan şirket 20 sene içinde 600 merkezde 400 bin kadına kurs vermiş. 1960’lara gelindiğinde ise yılda 3 milyon kadın bu ücretsiz dikiş-nakış kurslarına gidiyormuş.



Singer ve Türkiye’deki ilkler
İlk Singer dikiş makinesi, Türkiye’de 1886 yılında satılmış. Şirket ilk mağazasını 1904 yılında, ilk fabrikasını ise 1959 yılında açmış. Singer, Türkiye’de bayilik açan ve fatura kesen ilk yabancı şirket! Ayrıca ev ziyaretleri yaparak ürün tanıtımı ve satışı yapmışlar. Türkiye’de ilk kez kullanma kılavuzu hazırlayan, yaygın servis hizmeti ve garanti veren, ayrıca dikiş-nakış kursları açan şirket yine Singer.


Isaac Merritt Singer (1869). Tablonun ressamı Edward Harrison May

Isaac Singer kimdir
1811’de New York’ta, altı çocuklu Yahudi bir ailenin oğlu olarak doğmuş, henüz 10 yaşındayken anne ve babası boşanmış. 12 yaşındayken evden kaçıp bir tiyatro kumpanyasına katılmış. Aktörlükte çok başarılı olamayınca, makine dükkânı olan ağabeyinin yanına gitmiş ve orada çekirdekten bir makine ustası olarak yetişmiş. 1839’da bir taş delme makinesi icat edip patent alınca kazandığı parayla tiyatro sahnelerine dönmüş. Arada evlenmiş, sekiz çocuğu olmuş.
Hayatı biraz tiyatro, biraz da başarılı-başarısız icatlar ve patentlerle geçmiş. Evliliklerinden ve sayısız metresinden toplam 24 çocuğu olmuş!
Başarılı ama vicdansız bir iş adamı imiş… Biraz para kazanmaya başlayınca, sponsorlarını kandırmış ve şirketten kapı dışarı etmiş. İşinde öfkeli ve tutkuluymuş. Kızdığında rakiplerini, dostlarını ve düşmanlarını tehdit eder, kavga edermiş. Buna karşılık çok karizmatikmiş, çok da gösteriş meraklısıymış. Sıkı şekilde çalışır, çalışmadığı zamanlarda da New York’ta Central Park’ta sevgilileriyle veya çocuklarıyla at arabasıyla gezip keyif yapar; ertesi gün gazetelerin dedikodu sayfasında yer alırmış.
Kanarya sarısı renginde 31 kişilik devasa (tuvaletli) bir at arabası varmış, arabayı altı ila dokuz at çekermiş. Bazen bu gezintilere bir bando eşlik edermiş. Hayatının son senelerinde İngiltere’ye yerleşmiş, Versailles sarayına benzeyen malikânesinde yaşamış.
Hayatı boyunca tutkusu olan tiyatro ile uğraşmış. Ölümünden az önce kızlarından biri evlenmiş; sadece gelinliğin fiyatı neredeyse Londra’da bir ev kadarmış. 1875’te öldüğünde, vasiyetnamesiyle milyonlarını eşleri, metresleri, sevgilileri ve evlatları arasında gayet eşitsiz bir biçimde bölmüş, öyle ki, ilk boşanmasında annesinin lehinde tanıklık eden bir oğluna sadece 500 dolarcık bırakmış! Singer, kadın düşkünü bir erkekmiş, ama kadın ruhundan iyi anlarmış ve sattığı dikiş makineleriyle kadınları özgürleştirmiş…


Rusya’da bir evde, hala kullanımda olan antika dikiş makinesi

Dikiş makinelerinin icadıyla…
Endüstriyel dikiş makinelerinin icadı dikiş yükünü özellikle kadınların üstünden neredeyse tamamen aldı. Kadınların evdeki yükü azalınca dışarıda çalışabildiler. Bu arada kıyafetlerin fiyatı doğal olarak düştü. İnsanlar eskisi gibi iki-üç değil, daha çok kıyafet satın almaya başladılar. Bunun neticesinde daha çok pamuk, daha çok yün gerekti. Böylelikle daha önce yapılmayan yerlere pamuk ekildi, daha çok hayvancılık yapıldı. Dokuma ve dikiş makinelerine ise daha çok metal aksam gerekti. Bu metal aksamları ise başka makineler üretti.
Endüstriyel dikiş makineleri çarşaftan havluya, perdeden oyuncağa, kitaptan ayakkabıya bir dolu ürünün yapımında kullanılmaya başlandı. Dikiş makineleri, Endüstri Devrimi’nin en önemli öğelerinden biridir.


Zetina dikiş makinası reklamı (1970’li yıllar)

Ev tipi dikiş makineleri artık popüler değil
Endüstriyel dikiş makineleri günümüzde hala çok önemli, ancak ev tipi dikiş makineleri zamana direnemiyor. Büyükannelerimizin, annelerimizin zamanında her evde buzdolabı, çamaşır makinesi gibi, bir de dikiş makinesi olurdu. Hatta, Singer dikiş makinesinin değil ama Zetina dikiş makinesinin sloganı hala aklımda. “Her gelin kızın rüyası, Zetina dikiş makinası.”

Kaynaklar
https://en.wikipedia.org/wiki/Sewing_needle
https://www.historytoday.com/archive/singer-sewing-machine-patented
https://www.konfeksiyonline.com/blog/icerik/dikis-makinesinin-tarihcesi
https://www.jonessewandvac.com/sewing/the-history-of-sewing/
https://www.singer.com.tr/tr/kurumsal/tarihce
https://en.wikipedia.org/wiki/Sewing
https://en.wikipedia.org/wiki/Sewing_machine
DİKİŞ DİKMEK 60 BİN YIL ÖNCE GELİŞTİ İlk insanlar ...
www.uralakbulut.com.tr › wp-content › uploads › 2014/10
http://www.uralakbulut.com.tr/wp-content/uploads/2014/10/D%C4%B0K%C4%B0%C5%9E-D%C4%B0KMEK-60-B%C4%B0N-YIL-%C3%96NCE-GEL%C4%B0%C5%9ET%C4%B0-6-EK%C4%B0M-2014.pdf
http://www.madehow.com/inventorbios/18/Isaac-M-Singer.html
Isaac Merritt Singer a womanizer who liberated women-1.pdf
Sharon Hughes - History Thesis - University of Texas at Tyler -Scholar Works at UT Tyler
https://scholarworks.uttyler.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=history_grad
http://www.jewage.org/wiki/he/Article:Isaac_Merritt_Singer_-_biography