1880 yılında Macaristan’dan Osmanlı’ya göç ederek Edirne’ye yerleşen Yahudi ailesi Jozef Frisch ile Fanny Winterstein’in kızı Amalia (Amália / Amélie) 10 Kasım 1882’de Edirne’de doğdu.

İlköğrenimini Edirne’de -muhtemelen Alliance okulunda- tamamlayıp 1896 yılında kaydolduğu Amerikan (Arnavutköy Robert) Kız Koleji’nden 1901’de mezun oldu. Tıp eğitimi için İsviçre’ye giderek Bern Üniversitesinden 1907 yılında pratisyen hekim diploması aldı. Zürih’te hazırladığı tez kabul edilerek 1908 yılında Tıp Doktoru derecesine layık görüldü. 1908 yılında Paris ve Londra’ya, oradan da Viyana’ya geçen Amalia Frisch, Viyana Üniversitesi İkinci Jinekoloji Kliniğinde çalışarak doğum ve kadın hastalıkları konusunda uzmanlığını geliştirdi.

1908 yılı aralık ayında Azapkapı’daki Avusturya-Macaristan Hastanesi’nde fahri ‘intern’ [asistan] hekim olarak çalışmaya başladı. Bu arada Sarayda, Sultan V. Mehmed Reşad’ın ilk erkek torunu Şehzade Mehmed Nazım Efendi’nin doğumunu da gerçekleştirdi.

Balkan Savaşı sırasında hastaneye getirilen Osmanlı askerlerinin bakım ve tedavisinde gösterdiği ihtimam için 1914 yılında Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz Joseph I tarafından ‘Altın Liyakat Nişanı’ ve Sultan V. Mehmed Reşad tarafından da ‘Altın Liyakat Madalyası’ ile taltif edildi. 1916’da Çapa’da hizmete giren Avusturya-Macaristan Kızılhaç Hastanesi’ndeki hizmetleri için Osmanlı Hilal-i Ahmer [Kızılay] madalyası verilen Dr. Frisch, Pangaltı’da yeni binasına nakledilen Avusturya-Macaristan Hastanesi’nin başhekimi olarak atandı.

Dr. Amalia Frisch 1913’de kurulan Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-i Nisvan Cemiyeti’nin [Osmanlı Kadın Haklarını Savunma Derneği] faal üyesi olmasına rağmen, bir kadın hekim olarak, ne Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane’ye [Türk Tıp Derneği] ne de Memalik-i Osmaniye Musevi Etibba Cemiyeti’ne [Osmanlı Musevi Hekimleri Derneği] alınmadı.

İstanbul’un İşgali günlerinde Avusturya-Macaristan Hastanesi’ne Fransız İşgal Kuvvetleri Komutanlığınca savaş tazminatı olarak el konularak Fransız komutan Franchét-d’Espèrey’in (ve daha sonra Pasteur) adı verildi. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu görevlilerinin 1918 Kasım’ında sınır dışı edilmesinden sonra, Dr. Amalia Frisch de 1919 yılın haziran ayında Türkiye’den ayrıldı.

Babası 1918 yılında İstanbul’da vefat eden ve annesiyle beraber Budapeşte’ye yerleşen Amalia, 1 Eylül 1919’da emekli edildi. 1923 yılından itibaren bir süre stomatoloji [diş ve ağız boşluğu hastalıkları ve diş cerrahisi] uzmanı ve diş hekimi olarak çalıştı.

Türkçe, Almanca, Macarca, İngilizce, Fransızca, Rumca, Ermenice ve İtalyanca dillerini konuşan Dr. Frisch, yaşamının son yıllarını psikiyatrik sorunlarla yaşadı ve 20 Ocak1941 tarihinde 58 yaşında yaşama veda etti. Dr. Amalia Frisch Budapeşte Kozma Musevi mezarlığına defnedildi.

Kaynak

Şeref Etker, Szabolcs Dobson, László András Magyar, “Türkiye’nin İlk Kadın Doktorları: Amália Frisch”, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, Ed. Gülten Dinç, 21, 2015, s. 59-67; László András Magyar, Şeref Etker, Szabolcs Dobson, “Dr. Amália Frisch among Women and Wars, Istanbul to Budapest”, Medicina Historica, 2017, V.I, N. 3, s. 163-167; Academia-edu/ 35937741.
Sayın Dr. Şeref Etker’e özel teşekkürlerimle.