Daha önce, Göztepe’deki İstanbul Oyuncak Müzesi’ni gezmiş ve o müze hakkında yazı yazmıştım. Bir türlü bırakamadığım Instagram bağımlığım sayesinde İstanbul’da bir başka oyuncak müzesinin de Balat’ta olduğunu öğrendim. Ocak ayında ailem ile iki haftalığına İstanbul’a gittik ve böylece ben de bu fırsattan istifade ederek Balat Oyuncak Müzesi’ni gezdim.
İstanbul’un Haliç kıyısındaki renkli semti Balat’ta eski bir sabun imalathanesinde yer alan Balat Oyuncak Müzesi, 2021 yılında Timur İnçoğlu tarafından kurulmuştur. Ön cephesinde bulunan Noel Baba ve Geleceğe Dönüş arabası figürleri ile kolayca fark edilen müzenin koleksiyonunda teneke oyuncaklar önemli bir yer tutmakta. 1940’lı yıllarda çok ilgi gören oyuncaklar ilk başka ülkemize sadece ithal olarak gelirken, 1960’lardan itibaren yerli üretilmeye başlandı. Yerli teneke oyuncak markaları olarak Gürel, Çakar, Alasya, Altın ve Nekur isimli firmalar öne çıkmakta idi. 1980’li yıllarda ise teneke oyuncakların sağlığa zararlı oldukları fark edilmiş ve bu yüzden 80’lerde teneke oyuncak imalatı ve ithalatı yasaklanmıştır. Müzede sergilenen teneke oyuncaklar 1950 ile 1980 arasındaki bir zaman dilimi içerisinde ABD, Almanya, İngiltere, Japonya ve Türkiye’de üretilmiştir. Bunların içinde 1964 Almanya üretimi Technofix roller-coaster, günümüzdeki Hot Wheels oyuncaklarına çok benzemektedir. 1923 yılında Tokyo’da airsoft havalı silahları üretmek için kurulan Modern Toys Masudaya’nın 1960’larda üretmiş olduğu tren, gemi ve tanklar da sergilenmekte. Bu arada dikkatimi çeken, Sunay Akın’ın çocukken sahip olduğu ve daha sonra İstanbul Oyuncak Müzesi’ni kurmada ilham kaynağı olan Neptune isimli oyuncak geminin iki adet eşini de Balat Oyuncak Müzesi’nde görmek oldu.
Müzede bir başka koleksiyon ise diecast model arabalar üzerine... “Diecast” kelimesi “pres döküm” anlamına gelmektedir ve ilk diecast oyuncaklar İngiltere’de ve ABD’de üretilen ve iç detayları olmayan araba ve kamyonlardı. 1950’lerde ise “Corgi”,” Hot Wheels” gibi firmalar, diecast oyuncak endüstrisini epey ilerletti. Günümüzdeki diecast otomobil modellerinde, gerçek otomobillerde bulunan iç detayların aynısı bulunmaktadır. Müzedeki diecast koleksiyonunda sergilenen modeller arasında1907 yılında üretilen ilk Mercedes otomobil, 70’lerin Amerikan muscle arabaları, ünlü yarış arabaları, çift katlı kırmızı bir Londra otobüsü ve John Lennon’un sarı renkli Rolls Royce Phantom V arabası bulunmaktadır.
2014 yılında Ukraynalı iki mekanik ustası tarafından icat edilen Ugears 3 boyutlu modeller, Balat Oyuncak Müzesi’nde de sergilenmektedir. Akıllı telefon aplikasyonlarının istilasından önce Lego, K’nex gibi parçalı oyuncak setleri popüler idi ve çocukların el becerilerini geliştirmelerine olanak sağlıyordu. Ugears da günümüz çocuklarına hala elleri ve zihinleri ile yaratıcı olabilmeleri için fırsat tanımakta, deyim yerindeyse çocuklarımızı akıllı telefon ve tabletler tarafından tembelleştirilmekten kurtarmaktadır. Tamamen ahşap parçalardan oluşan ve pil içermeyen Ugears’ın otomobil, lokomotif, iş makinesi gibi modelleri içerisinde sayısız dişli çark ve benzeri hareketli aksam bulunmaktadır. Kısacası Ugears modelleri gerçek birer kinetik sanat eseridir.
Müzede ayrıca çeşitli çizgi romanlar ve çizgi filmler ile ilgili koleksiyonlar yer almaktadır. Belçikalı çizer Herge 1929 yılından itibaren yayınlanan Tenten’in Maceraları kitaplarında görülen bütün arabaların diecast modellerinin bir koleksiyonu bulunmaktadır. Bu koleksiyonda ayrıca, “Hedef Ay” ve “Ay’a Ayak Basıldı” bölümlerindeki kırmızı beyaz kareli Ay roketinin bir modeli ve hemen yanı başında, genç gazeteci Tenten, denizci arkadaşı Kaptan Hadok ve köpeği Milu’nun astronot kıyafetli figürleri de yer almaktadır. Yıldız Savaşları’ndaki Milenyum Şahini, Batman’in Batmobile’i, Disney şatosu, Miki Fare, Donald Duck ve Pamuk Prenses figürleri de ilgi çeken kurgusal dünya oyuncakları arasındadır.
Müzede sadece tek tek oyuncaklar değil, ayrıca çeşitli oyuncaklardan oluşturulmuş dioramalar da sergilenmektedir. Örneğin Osmanlı dönemindeki surname şenlikleri, Washington’da Capitol binası önünde ABD Başkanının konvoyu ya da 1. Dünya Savaşı dönemine ait bir Osmanlı-Alman sahra karargâhı gibi. Ayrıca devasa bir model tren seti üzerinde tur atan oyuncak tren de müzeye hareket katıyor.
Müzedeki atölyede, çocuklar için ahşap maket birleştirme ve boyama, maske boyama, resim boyama ile 2 boyutlu ahşap boyama etkinlikleri gerçekleştirilmektedir.
