Antik çağlardan günümüze kalan heykel, fresk ve çizimlerde kas yapıları cömertçe ortaya konmuş insanlara rastlamamız mümkün. Tabi ki bu anatomik yapının özellikle sanat açısından ustalıkla işlenmesi kas yapısının sadece güce değil, güzelliğe de yaptığı katkıdan kaynaklanmaktadır. Lakin kas, sadece kas iğciklerinden oluşmanın dışında içerisinden geçen zengin kan dolaşımı sayesinde metabolik yapımızın dinamik olarak tutulmasında da rol oynar.
Fiziksel hareketsizlik ise küresel bir halk sağlığı sorunudur. Çeşitli ulusal ve uluslararası fiziksel aktivite kılavuzları, yetişkinler için düzenli kas güçlendirici faaliyetler önermektedir. Örneğin, son WHO (Dünya Sağlık Örgütü) kılavuzları yetişkinlerin haftada 2 gün veya daha fazla kas güçlendirici faaliyetler gerçekleştirmesini önermektedir. Kas güçlendirme faaliyetlerine (örneğin direnç antrenmanı) düzenli katılım, iskelet kası gücünü arttırır veya korur ve bunun ölümle ters orantılı olduğu gösterilmiştir. Yeni yapılan bir çalışmada acaba bu egzersizlere ne kadar süre harcanırsa hangi hastalığa bağlı riskten ne kadar uzaklaşırız konusunu araştırdı. Risk derken her ne kadar adını anmak istemesek de bunun ölüm riski olduğunu belirtmekte fayda var.
Çalışma aslında benzer konuda daha önce yapılmış 16 farklı çalışmayı analiz etti. Bulgular, her hafta 30-60 dakika kas güçlendirme egzersizleri yapan yetişkinlerin ölüm riskinde %10-20 azalma dışında diğer sağlık sorunları riskinde de azalma olduğunu gösterdi. Kardiyovasküler hastalık, diyabet, toplam kanser ve akciğer kanseri için de benzer bir risk azalması vardı. Ancak kolon, böbrek, mesane ve pankreas kanseri gibi bazı kanserler için bir risk azalması bulamadılar. Ayrıca haftada 1 saate kadar kas güçlendirme egzersizlerinin diyabet gelişme riskini azalttığını gösterdiler. Buna neden olarak da çalışmacılar kas güçlendirmenin, glikoz yani şeker metabolizmasında önemli bir rol oynayan iskelet kası kütlesinin korunması ile ilişkili olduğunu düşündüler. Anormal glikoz metabolizması ise kalp-damar hastalıkları ve kanserde bir artış ile ilişkilendirilmiştir. Kas yapısı sayesinde artan kan dolaşımı, bu şekilde bizlere bazı risklere karşı kalkan vazifesi sağlamaktadır. Ancak şunu da belirtmek lazım; her hafta 30-60 dakikalık kas güçlendirme egzersizlerinin sağlık açısından fayda sağladığını bulmasına rağmen, 60 dakikanın ötesine geçmenin ek fayda sağladığına dair kanıt bulunamadı. Eskilerin “azı karar çoğu zarar” demesini doğrular nitelikte, gayretkeşcesine yapılan kas egzersizlerinin en azından bahsi geçen hastalıklara karşı bir faydası olmadığı ama hareket sistemi açısından potansiyel zararlara yol açabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
Muhakkak ki, sadece kasa yönelik direnç egzersizleri dışında aerobik egzersizlerle, yani yürüyüş, koşma gibi aktivitelerle bu çalışmaların bir bütün haline getirilmesi aşikârdır. Ama unutulmamalı ki, her tür egzersizde konfeksiyon dünyasındaki “one size fit all”, yani “herkese uyan tek beden” gibi bir kavram yoktur, olmamalıdır. Kişinin mevcut durumuna, hastalıklarına, kapasitesine uygun olarak bilinçli ve eğitimli merkezlerce programlar düzenlenmelidir.
Kaynaklar:
Haruki Momma; Muscle-strengthening activities are associated with lower risk and mortality in major non-communicable diseases: a systematic review and meta-analysis of cohort studies: Br J Sports Med. . 2022 Feb 28;bjsports-2021-105061.
Dr. Ömür Tanyel; Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı
