TARİH - Jiri Cistecky*
İkinci Dünya Savaşı sırasında, 1938’de, Çekoslovakya’nın Almanya tarafından işgal edilmiş topraklarında sinagoglar tahrip edildi. Diğer sinagoglar ise depolara dönüştürüldü veya başka ticari amaçlara hizmet etti. Yahudilerin %80’i geri dönmedi, hayatta kalanların büyük bir kısmı kısa süre sonra göç etti ve bu nedenle sinagoglar da terk edilmiş oldu.
Birçoğu, büyük toplumun ve hükümetin tamamen ilgisizliğinin bir sonucu olarak yıkıldı. Elbette 1948’deki savaş ve komünist darbenin bir sonucu olarak Yahudi dükkânları ve şirketleri de ortadan kayboldu. 1948’den sonra göç edenler arasında eski girişimci olan Yahudi entelektüeller de vardı.
Temelde bir zamanlar çok önemli olan dini, kültürel, endüstriyel ve ticari topluluktan geriye hiçbir şey kalmadı. Korkunç yıkım özellikle Yahudi mezarlıklarında kendini gösterdi.
Şu anda Çek Cumhuriyeti, bu anıtların restorasyonuna önemli bir katkıda bulunuyor. “Kadife Devrimi”nden sonra birçok sinagog, mezarlık ve diğer kutsal yapılar restore edildi.
Ancak çoğu artık orijinal amaçlarına hizmet etmiyor. Çoğunlukla bu mekânlar yerel vatandaşların ve belediyenin katıldığı sergiler, konserler ve diğer sosyal faaliyetler için kullanılmaktadır.
Birçok mezarlık çok güzel bir şekilde restore edilmiş ve Cumhuriyet tarihi mirasının bir parçası haline gelmiştir.
Kültürel amaçlarla kullanılan yenilenmiş sinagoglar, tarihsel eğitime önemli katkı sağlamaktadır. Sinagoglarda ve diğer kutsal binalarda kalıcı ve geçici sergiler böylelikle Yahudi cemaatinin geçmiş trajedisinin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunur ve aynı zamanda daha çok hoşgörüye yol açar.
Bu anlamda, Avrupa’nın en önemli Holokost müzelerinden biri olan Terezín Anıtı kesinlikle önemli bir yer. Eğitim açısından ayrı bir eğitim bölümü olan Prag’daki Yahudi Müzesi de oldukça hareketli. Antisemitizmle mücadelede eğitimin rolünün yeri doldurulamaz. Çek Cumhuriyeti, Avrupa’daki en düşük antisemitizme sahip ülkelerden biri olmasına rağmen, özellikle sosyal ağlarda giderek artan bir şekilde nefret söylemiyle karşı karşıyayız.
Birçok karma evliliğin olduğu Çek Yahudi cemaati nispeten küçük. Kadife Devrimi’den sonra, gelirleri özellikle Holokost’tan sağ kurtulanlar için iyi sosyal hizmetler sağlamaya yardımcı olan bazı ticari binalar yeniden inşa edildi.
* Jiri Cistecky, Çek Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu
İngilizceden çeviri: Renan Koen
Resimler: “Jamim Mikedem, Dönemsel Yahudi Kartpostalları” albümünden
