Annemin Öğretmeni - Soeur Emmanuelle

Denizin köpüğünü avucumuzun içinde tutamıyoruz
Hayat biter ve geriye bir şey kalmaz
Yanan bir mumun ışığında
Hâlâ kaderini kendin seçebilirsin
Her şey parmaklarında kalan azıcık tuzdan ibaret mi sanıyorsun?
Bir tüyden bile hafif olup adımlarına rehberlik edebilirsin
Acı, öfke ve karamsarlık olmadan
Adımlarını seçebilirsin
Yola devam et, ileri git, çünkü her şey ilerler
Hadi çabuk ol, her şey uzaklaşıyor
Yallah! Yallah! Yallah! Yallah!
O beni yanında götürüyor, ben de seni götüreceğim
Hadi yallah!

Çocukların kalbinde güneşi keşfedeceksin
Bundan daha büyük mutluluk yok
Buna benzeyen başka bir his de yok
O beni yanında götürüyor, ben de seni götüreceğim
Kulağa fısıldanan bir sevgi sözü duyanların içindeki volkanı uyandırabilir
Çocukların kalbinde güneşi keşfedeceksin
Yallah! Yallah! Yallah! Yallah!

2004 yılında çıkan “Yallah” isimli bu şarkı sizce kime yazılmış? Bir sevgiliye? Bir anneye? Bir çocuğa? Hiçbiri değil. Calogero adlı ünlü bir şarkıcı bu şarkıyı, o tarihte 96 yaşında olan bir rahibeye ithaf etmiş. Fransa’nın ve Belçika’nın en sevilen rahibesine… Soeur Emmanuelle’e. Şarkının adı “Yallah”, çünkü uzun yıllar Mısır’da yaşayan rahibe, bu sözü çok kullanırmış. (“Yallah” Arapçada “Ya Allah, haydi, çabuk” gibi kullanılıyor.) Bu, ona ithaf edilen tek şarkı da değil. Bir şarkı daha var. Ayrıca Paris’te adının verildiği bir cadde var. Ve de adının verildiği bir gül… Kendisi 2002 yılında Légion d’honneur ödülüne de layık görülmüş.

Benim annem Notre Dame de Sion lisesinden mezundu. Kırklarelili olduğu için, (1950’lerde) mecburen yatılı okumuş. Çocukken bana çeşitli Soeur’ler ve Mère’lerle olan hatıralarını anlatırdı. (Abla ve Anne - idari rahibelik unvanları) Çünkü Dame de Sion’da öğretmenlik yapan rahibeler varmış. Akşamları yatılı öğrencilerle gazetelerden haber okuyup tartışırlarmış. Öğrencilere bir anlamda pratik sosyoloji dersleri verirlermiş. Annemin hatıralarında çok yer tutan bir rahibe/öğretmen Soeur Emmanuelle idi; annem onunla tanışmanın bile insanı sonsuza kadar değiştirebileceğini söylerdi.

1950’li yıllarda Dame de Sion’lu genç kızlar, annem en önde sağdan ikinci 

Annem onunla sadece bir senecik beraber olabilmiş, sonra onu Tunus’a göndermişler. Bir müddet mektuplaşmışlar, zaman içinde mektuplar seyrekleşmiş ve en sonunda yok olmuş. Seneler ve seneler sonra, bir gün, sürpriz! Annem, 1990’lı yıllarda çanak antenli televizyondan Fransız kanallarını izlerken, öğretmeni Soeur Emmanuelle’i yeniden keşfetti. Meğer Tunus’ta ve özellikle de Mısır’da çok önemli işler yapmış ve çok meşhur olmuş. Ben de size annemi çok etkileyen bu rahibeyi tanıtmak istiyorum.

Soeur Emmanuelle, Madeleine Cinquin adıyla 1908 yılında Brüksel’de doğmuş. Babası Fransız, annesi Belçikalıymış. Babaannesinin soyunda Dreyfus, Stern, Loebel, Levi gibi isimler taşıyan Alsaslı Yahudiler var… Henüz altı yaşındayken babası gözlerinin önünde boğulmuş. Bu olay onu çok etkilemiş, değiştirmiş, hayatı sorgulamasına sebep olmuş. Sorbonne Üniversitesi’nde felsefe okumuş. Genç kızken süslü püslü giyinmeyi, dans etmeyi, delikanlılarla flört etmeyi çok severmiş, buna rağmen 1929 yılında Notre Dame de Sion (Katolik Kilisesi’ne bağlı dinî bir cemaat) rahibelerine katılmış ve Emmanuelle ismini almış. 1930’larda Türkiye’de görevlendirilmiş. Önce yoksul genç kızların barındığı bir yurtta görev almışsa da, daha sonra Notre Dame de Sion Lisesinde öğretmen olarak çalışarak ve oradaki genç kızları hayırseverlik yönünde etkileyerek daha faydalı olabileceğine ikna edilmiş. Neredeyse 1932’den 1963 yılına kadar bu okulda Fransızca, edebiyat ve felsefe öğretmenliği yapmış. Ancak, arada görevle Tunus’a ve İskenderiye’ye gittiği yıllar olmuş. Tunus’tayken bir adama aşık da olmuş, ama rahibelik yemininden dönmemiş, verdiği karardan pişman da olmamış.
1971’de çalışmaya gittiği Mısır’da çöp toplayıcılarının (kâğıt/hurda vs.) feci yoksulluğuna tanık olmuş ve bir şeyleri değiştirebilmek adına onlarla yaşamaya karar vermiş. Çöp toplayıcıları için çalışamayacak kadar yaşlı olduğunu hissettiği 1993 yılına kadar Mısır’da yaşamış. Çok önemli projelerin gerçekleşmesini sağlamış. Çalışmaları nedeniyle Mısır hükümeti 1991 yılında onu Mısır vatandaşlığı ile onurlandırmış. Fransa’ya döndükten sonra Fransız televizyonunun çeşitli kanallarındaki programlara katılarak meşhur olmuş. Birkaç sene arka arkaya hem Fransa’nın, hem de Belçika’nın en sevilen kişisi seçilmiş.

Mısır’daki yıllarında Soeur Emmanuelle

Peki, Mısır’da iken ne yapmıştı da bu kadar seviliyordu?
Başta, çöp toplayıcılarla aynı ortamda, aynı gecekondularda elektriksiz, susuz, onlar kadar az parayla yaşayarak maneviyata yönelmiş. Ama bir öğretmen olduğu için, çocuklara ve büyüklere ders vermeyi de ihmal etmemiş. Daha sonra gençlere yönelik spor, izcilik, piknik gibi faaliyetler başlatmış. Ufak çapta başlayan fon bulma çalışmaları gitgide büyümüş; Dünya Bankası yetkililerini ikna etmesi ve onların mühendislik hizmetlerinden faydalanmasıyla bir çığa dönüşmüş: okullar, hastaneler, spor kulüpleri, dispanserler… Bunu başlatan kıvılcım, Baazak adlı bir delikanlının bir hiç uğruna bıçaklanması olmuş. Olay, Soeur Emmanuelle’i neredeyse babasının ölümü kadar etkilemiş. Gençlerin kahve köşelerinde pineklemeyecekleri, alkol almayacakları, kumar oynamayacakları, bahislere girmeyecekleri, bir şeyler öğrenecekleri gençlik kulüpleri ve umutlu bir gelecek yaratmak istemiş ve gerisi devam etmiş zaten. Soeur Emmanuelle’in kurduğu kurumların bir kısmı sonradan Kıpti Ortodoks Cemaati’ne devrolmuş, bugün de uluslararası kurumların iş birliği ile birden fazla ülkede çalışmaya devam ediyor. Kurulmasına öncülük ettiği organizasyon (1980’lerden beri ismi Asmae-Association Soeur Emmanuelle) bugün Brezilya, Burkina Faso, Haiti, Filipinler, Senegal ve Sudan gibi ülkelerde çalışmalarına devam ediyor.
Soeur Emmanuelle, çalışmalarından dolayı Vatikan tarafından Mother Theresa (Nobel almış ve ayrıca azize ilan edilmiş çok meşhur bir Katolik rahibe) ile karşılaştırılmış, ancak Soeur Emmanuelle bu karşılaştırmayı gülünç olarak değerlendirmiş: “Bu, bir dağ ile bir fareyi benzetmeye benziyor” demiş. Ama olay sadece kimin daha büyük olduğu değil; dinî meselelere yaklaşımları da çok farklıydı. Soeur Emmanuelle, Katolik Kilisesi’nin resmî görüşüne aykırı olan fikirleriyle de tanınan ve sempati toplayan bir rahibeydi. Örneğin, rahiplerin evlenmesi fikrini ve doğum kontrolünün serbest bırakılmasını savunurdu. Kahire’de sokakta yaşayan kızların durmadan hamile kaldığını gördükten sonra Papa John Paul II’ye defalarca doğum kontrolünü savunan mektuplar yazmış. Fransızların ve Belçikalıların kalplerini, rahibe olmasına rağmen tuhaf şekilde laik olmasıyla da fethetmiş. Mother Theresa gibi dinî bir takipçi kitlesi oluşturmakla hiç ilgilenmiyormuş ve yapılan hayır işlerinin Kiliseden bağımsız olmasına çok önem verirmiş.
Soeur Emmanuelle, 2008 yılında, 100 yaşına girmesine birkaç hafta kala sessizce bu dünyadan ayrıldı. Notre Dame Katedrali’nde yapılan bir törenle uğurlandı. Mısır’daki çalışmalarından onlarca sene sonra, Mısır’da da hâlâ sevgiyle hatırlanıyor.

Soeur Emmanuelle’den birkaç özlü söz:
- Biz yıldız tozuyuz. Biz dünyanın hafızasıyız.
- Maalesef dinler bir anlamda insanları bölüyor. Dinimizin dünyanın tüm gerçeklerini içerdiğine, ve başkalarının tamamen hatalı olduğuna inanıyoruz. Bu kesinlikle yanlıştır.
- “Tanrı” dört harfli bir kelimedir. (Dieu kelimesini kastediyor.) Bu kelimeyi kullanmanın veya kullanmamanın ne önemi var? Önemli olan dua etsen de, etmesen de Tanrı’yı yaşamaktır.
- Biz yere düşmemiz, mücadele ederek büyümemiz ve tekrar ayağa kalkmamız için yaratıldık.
- Yeryüzü olmadan göğe, gökyüzü olmadan da yere bakmayı kabul edemem.
- Hayat aşkın aydınlık yüzüdür, ölüm ise nefretin karanlık yüzüne sahiptir.
- Yaratılış kitabında Tanrı, Kabil’e (Kayin’e) şöyle dedi: Günah her daim pusuya yatmış, sana göz dikmiş, kapında durur, sanki evcilleştirmen gereken gizli bir canavar gibi…
- Sadece sahip olduklarımızı değil, ne ve kim olduğumuzu keşfetmeyi de başarabiliriz. Yapabildiklerini (gücünü) sadece maddi varlığına değil, kişiliğine de borçlusun.

Kaynaklar:
https://en.wikipedia.org/wiki/Emmanuelle_Cinquin
https://www.cairn-int.info/article.php?ID_ARTICLE=E_ACO_122_0097
https://www.theguardian.com/world/2008/aug/16/soeur.emmanuelle?CMP=gu_com
https://www.theguardian.com/world/2004/aug/01/sillyseason.france
https://geneinfos.typepad.fr/geneinfos/2008/10/sur-emmanuelle.html
https://www.asmae.fr/en/asmae-our-history/
https://www.goodreads.com/author/quotes/217713.Soeur_Emmanuelle
https://www.france24.com/en/20081022-mourners-pay-tribute-sister-emmanuelle-homage
Youtube link’i https://youtu.be/apb37tPgF54